Individ
sifatida dunyoga kelgan odam ijtimoiy muhit ta'sirida keyinchalik
shaxsga aylanadi, shuning uchun bu jarayon ijtim oiy-tarixiy xususiyatga egadir.
Dunyoga kelayotgan
chaqaloqning gavda tuzilishi
unda tik yunsh
uchun
imkom yatim ng mayjudligini
taqozo
etsa,
miyasining tuzilishi
aql-hushining
rivojlantshi uchun lmkoniyat tug'diradi, q o ila rin in g shakli shamoyih mehnat
qurollaridan
foydalanish
istiqbollarining
mavjud-ligini
ko'rsatadi
Y uqorida
aytilganlam ing barchasida chaqaloqning inson zotiga mansubligmi ta'kidlanadi va bu
fakt individ tushunchasida qayd etiladi.
Shaxsning
eng
muhim
xususiyatli
jihatlaridan biri - bu uning individualligidir
Individuallik
deganda insonning shaxsiy
psixologik xususiyatlarining betakror binkm asi tushuniladi Individuallik kishining
o'zig a xosligini, uning boshqa odam lardan farqim aks ettiruvchi psixologik fazilatlar
birikm asidir Individuallik tarkibiga xarakter, tem peram ent, psixik jarayonlar, holatlar,
hodisalar, hukmron xususiyatlar yig'indisi, iroda, faoliyat motivlari, inson maslagi,
dunyoqarashi, iqtidori, har xil shakldagi reaksiyalar, qobihyatlari va shu kabilar
kiradi. Individuallik individning boshqalardan farqlaydigan ijtimoiy xususiyatlari va
psixikasining o'zig a xosligi ham da uning qaytarilmasligidir. Zikr etilgan psixologik
xususiyatlam ing bir xildagi bm km asim o 'zid a mujassam lashtirgan odam yo'q, inson
shaxsi o 'z mdividualligi jihatidan betakrordir.
“ Endopsixika” va “ekzopsixika” haqida tushuncha
Hozirgi zamon jahon psixologiyasida biologik (tabiiy) va ijtimoiy om illam ing
voqehkka ta'siri ostida shakllangan inson shaxsida ikkita muhim qism bo'lganhgm i
tasdiqlovchi nazariya yuksak mavqeni egallab turibdi. M azkur nazarivaga binoan
“ ichki psixik" ("endopsixik" - yunoncha endo ichki degan m a’nom bildiradi) degan
g'oyani ilgari surdilar. Uning talqim ga ko'ra,
“endopsixika”
shaxsning psixik
tuzilishining ichki qismlari sifatida psixik elem entlar va funksiyalarning o'zaro
bog'hqligini aks ettiradi. Uning negizida insonning nerv-psixologik tuzilishi bilan
"endopsixika’’ aynan bir narsa degan tushuncha tasdiqlanadi, chunki u odam
shaxsming ichki mexanizmini yuzaga keltiradi. Psixik tuzilishm ng “endopsixik” qismi
bo'Isa, shaxsning tashqi muhitga msbatan munosabatini, shaxsga qarama-qarshi
bo'lgan
barcha jihatlarni,
shaxslararo va ob'ektiv munosabatini
belgilaydi.
"E n d o p six ik a’ o 'z n a v b a tid a shaxsning ta ’sirlanishi, xotira, tafakkur, xayol kabi bilish
jarayonlanm ng xususiyatlarini irodaviy z o 'r berish xislatlarini lxtiyorsiz harakatlami
va shu kabi fazilatlami aks ettiradi.
“ Ekzopsixika"
esa o 'z tarkibida shaxs
m unosabatlarining tizimini va uning qiziqishlan, m ayllan, ideallan, maslagi ustunlik
qiluvchi, hukmron hissiyotlarini,
egallagan bilim lam i,
tajnbalam i qamrab oladi.
28
Tabiiy asosga ega bo'lgan “ endopsixika” biologik shart-sharoitlarga bog'liq bo'lsa,
“ ekzopsixika-1 aksincha ijtimoiy voqeliklar ta ’sir ostida yuzaga keladi, tarkib topadi va
takom illashib boradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |