Mashinalaridan foydalanish, texnik

Mashinaning foydalanish hisobiga mahsulotlarni isrof bo‘lishini 
ko‘payishi yoki sifatini pasayishi mashinaning ish unumini yana bir muhim 
tomoni hisoblanadi.
Mashinaning operatorlari ishlarni to‘liq va qisqa muddatlarda bajarilishi 
kerakligi to‘g‘risida yaxshi bilsalarda, ular qishloq xo‘jalik ekinlarini va tuproqni
zararlantirganliklari uchun iqtisodiy jarimalar solinishini ko‘p hollarda 
e’tiborsizlikka yo‘l qo‘yadilar. Mashinaning foydalanish ko‘rsatgichlarini 
baholashda sifat va miqdorlarni alohida hisobga olish kerak.
Mashinaning ish tezligini baholash vaqt birligida son ko‘rinishida beriladi. 
Ko‘p hollarda mashinaning bir soatda bajargan ishi dalaning qishloq xo‘jaligi 
ekinlari ekilgan maydon yuzasi bo‘yicha (
ga/soat
, 
m
2
/soat
), o‘rim-yig‘im 
mashinalarini ish unumi ayrim hollarda (
s/soat
, 
tonna/soat
), zichlagich-
yig‘gichlarda (
toylar soni/soat
), yuk tashishda (
tonna km/soat, m
3
/soat, l/soat
),
ariq kovlagich-tekislagichlarda (
birlik metr/soat
) va boshqa ko‘rinishida taqdim 
etiladi. 
Bajarilgan ish faqat vaqt maydonida ko‘rsatilsa, qoidaga binoan, 
mashinaning haqiqiy ko‘rsatgichi bo‘lsada, ayrim hollarda, ayniqsa, yig‘im-terim
mashinalari uchun etarli ko‘rsatgich hisoblanmaydi. 
CHunki turli xil hosildorlik va foydalanish sharoitlarida bir mashina bir 
soat quvvatda kichik maydonga ishlov berishi mumkin, lekin bir soat kuvvatda,

---

85 
xuddi shunday boshqa daladagi mashinaga nisbatan katta massaga ega bo‘lishi 
mumkin. Bunday holatda haqiqiy solishtirma sig‘im massa/soat bo‘ladi.
Masalan, kartoshka yoki g‘alla yig‘ishtirish kombaynlari va shunga 
o‘xshagan mashinalar talab etiladigan mahsulotlarni keraksiz chiqindilardan 
tozalaganligini hisobga olgan holda maxsus