O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi «kimyoviy texnologiya» fakulteti

 
LABORATORIYAISHI № 4 
MAVZU: Neft mahsulotlarning kinematik qovushqoqligini aniqlash 
 
1.
 
Ishning maqsadi: 
Dizel yoqilg'ilari va neft moylarining kinematik yopishqoqligini 
aniqlash. 
 
Nazariy qism 
 
Qovushqoqlik - bu neft moylari, qozon va dizel yoqilg'ilari va boshqa bir qator neft 
mahsulotlarining qovushqoqlik xususiyatlarini tavsiflovchi eng muhim fizik kattalik. 
Turli hisob-kitoblarda, shuningdek neft mahsulotlarining sifatini nazorat qilishda eng keng 
tarqalgani 
kinematik yopishqoqlikdir
. 
Kinematik qovushqoqlik
- bu suyuqlikning mutlaq yoki dinamik yopishqoqligining bir xil 
haroratdagi zichligiga nisbati. SI kinematik yopishqoqligi mm
2
/s bilan ifodalanadi. Qovushqoqlik 
haroratga juda bog'liq bo'lgani uchun har doim qaysi haroratda aniqlanganligini ko'rsatish kerak. 
Texnik talablarga ko'ra, yopishqoqlik ko'pincha 50 va 100 ° C darajasida normallashadi, kam 
yopishqoqligi past yog'lar uchun 20 ° C da. Bir qator neft mahsulotlari uchun yopishqoqlik 
qiymati mutlaq qiymatlarda emas, balki shartli darajalarda normallashadi. 
Nisbiy yopishqoqlik
- bu sinov haroratidagi “VU” viskozimetridan 200 ml sinovdan o'tgan 
neft mahsulotining oqim vaqtining 20 ° C haroratda 200 ml distillangan suv oqimi vaqtiga nisbati 
(suvning yopishqoqligi 20.2 ° C da 1 mPa · s ga teng). Bu nisbatning qiymati shartli darajalar 
soni (VU) bilan ifodalanadi. 

---

16 
Shartli va kinematik yopishqoqlik o'rtasida empirik munosabatlar o'rnatildi, bu quyidagi 
taxminiy formulalar bilan ifodalanadi: 
υ 1 dan 120 мм
2
/c gacha υ
t
= 7,31 ВУt – 6.31/BУt
υ > 120 мм
2
/с
υ
t
=7,4ВУt yoki ВУ = 0,135 υ
t
 
Bu formulalar neft mahsulotini amaliy baholash uchun kinematik yopishqoqlikni shartli 
yopishqoqlik darajasiga aylantirishda ishlatilishi mumkin. Dizayn maqsadlarida VU graduslarini 
mm
2
/s ga teskari aylantirish tavsiya etilmaydi, chunki nizbiy yopishqoqlik ta'rifi yetarlicha aniq 
emas va eng muhimi, nizbiy yopishqoqlik suyuqlikning fizik xususiyatlarini aks ettirmaydi. 
Kinematik yopishqoqlikni aniqlash asboblari viskozimetrlar deb ataladi. Ko'pincha shisha 
viskozimetrlari kinematik yopishqoqlikni aniqlash uchun ishlatiladi, bunda sinov suyuqligi 
ma'lum diametrli mayda naychalar orqali oqadi. Suyuqlik kapillyar orqali o'tadigan vaqtni 
belgilab, uning yopishqoqligini hisoblashingiz mumkin: 




С
C ning qiymati viskozimetrning konstantasi deyiladi. Bu haroratga bog'liq emas, faqat 
viskozimetrning geometrik o'lchamlariga bog'liq. Har bir viskozimetr pasport bilan ta'minlanadi, 
bu uning doimiyligini ko'rsatadi. 
Neft mahsulotining shaffofligi va yopishqoqlik darajasiga qarab, quyidagi dizayndagi 
viskozimetrlardan foydalanish kerak: 
- noldan yuqori haroratlarda shaffof suyuqliklarning yopishqoqligini o'lchash uchun - 
viskozimetri ВПЖ - 1 (4a -rasm); 
- har qanday haroratda shaffof suyuqliklarning yopishqoqligini o'lchash uchun - viskometri 
ВПЖ – 2 (4b -rasm) va Pinkevich (4c -rasm); 
- shaffof bo'lmagan suyuqliklarning yopishqoqligini o'lchash uchun - ВПЖ viskozimetrlari 
(4d -rasm); 
- har qanday haroratda oz miqdordagi (1 ml dan ko'p bo'lmagan) shaffof suyuqliklarning 
yopishqoqligini o'lchash uchun - ВПЖ mikrovizkometr (4d -rasm):
а
б
в г д