Масъул муҳаррир

10
TEXNOLOGIYA FANI O‘QITUVCHILARI PEDAGOGIK MADANIYATINI 
SHAKLLANTIRISH MUAMMO SIFATIDA
Toshlanova Umida Xolbotirovna, 
Andijon viloyati Buloqboshi tumani
3-maktab Texnologiya fani o‘qituvchisi
Annotatsiya: Ushbu maqolada texnologiya fani o‘qituvchilarni pedagogik madaniyatini 
shakllantirish o‘quvchilarni fikrlarini ayta olishi nutqiy ravonlik, chiroyli va o‘z o‘rnida so‘zlash 
fazilatlarni rivojlantirish, yangicha uslubi, ijodkorlik muammolarni echishga tayyorgarlik, 
doimiy o‘z ustida ishlashga bo‘lgan ehtiyoji kabiy amaliy pedagogik faoliyatining malaka va 
ko‘nikmalarini o‘z ichiga oladi. 
Texnologiya fani o‘qituvchisining pedagogik madaniyati –o‘zaro uzviy bog‘liq bolgan 
kasbiy pedagogik, o‘z-o‘zini anglash, pedagogik mahorat va fikrlar yig‘indisidan iborat bo‘lgan 
pedagogning integrallashgan xususiyatidir.
Kalit so‘zlar: pedogogik madaniyat, ijodkorlik, ijobiy fazilatlar, tajriba, kasbiy dunyoqarash, 
kasbiy ehtiyoj.
Hozirgi kunda zamonaviy o‘qituvchining pedagogik madaniyatini mazmunini bilim, ilmiy-
pedagogik fikrlashning yangicha uslubi, ijodkorlik muammolarni yechishga tayyorgarlik, doimiy 
o‘z ustida ishlashga bo‘lgan ehtiyoji kabi amaliy pedagogik faoliyatining malaka va ko‘nikmalarini 
o‘z ichiga oladi. Bu o‘z navbatida o‘qituvchilarga tarbiyalanuvchilarning rivojlanganlik darajasini 
o‘rganish va tashhis qo‘yish, ularni tushunish va hamkorlikdagi faoliyatini tashkil qilish, shaxsning 
ijobiy fazilatlarini shakllantirish imkonini beradi.
Pedagogning pedagogik madaniyatinio‘rgangan olimlar birinchidan, ularga ilmiy tushuncha 
maqomini berishga, ikkinchidan, har qanday pedagogning pedagogik madaniyati kasbiy faoliyat 
mazmuniga ko‘ra o‘ziga xos hususiyatga ega ekanligini ko‘rsatishga harakat qilishgan.Oliy 
o‘quv yurti o‘qituvchisining ham, texnologiya fani o‘qituvchisining kasbiy-pedagogik faoliyat 
o‘ziga hos xususiyatlarga ega va shubxasiz, u mehnat ta’limi o‘qituvchisi faoliyatidan o‘zining 
maqsadi, shakli, mazmuni, usullari va vositalari bilan farqlanadi.
Kasbiy-pedagogik vazifalarni echish usullari va mazkur usullarning qay darajada ekanligi 
o‘qituvchining egallaganligi o‘qituvchining mahoratini belgilab beradi.Shuning uchun, 
o‘qituvchining pedagogik madaniyati bilim va tajribalarni mujassamlashtirgan pedagogik 
mahoratni ifodalaydi. Mazkur mahorat o‘quv tarbiya jarayonining barcha sub’ektlarida namoyon 
bo‘ladi.
O‘qituvchining kasb madaniyati pedagogik ta’lim tizimida shakllantiriladi va kasbiy faoliyatning 
yuksak darajasini ifodalaydi.mazkurhodisaga pedagogic shaxsning murakkab-ijtimoiy tavsifiga 
qaragandek qarash mumkinbunda pedagogic faoliyatining o‘ziga hos xususiyatlari namoyon 
bo‘ladi.Bu esa o‘qituvchining ma’naviy, ahloqiy, intelektual jihatdan rivojlanganligidarajasini 
ko‘rsatadi.
“O‘qituvchining pedagogik madaniyati” birinchidan, pedagogik shaxsningijtimoiy 
xususiyatlarini tavsiflash, ikkinchidan pedagogik tajribanio‘zlashtirish darajasini aks 
ettirish imkonini beradi.Maxsus e’tiborni talab qiladigan hodisalar sirasiga texnologiya fani 
o‘qituvchisining pedagogik madaniyatini shakllantirish muammosini kiritish mumkin.Bu 
pedagogik faoliyatning o‘ziga hosligi va o‘qituvchi shaxsiga nisbatan talablarning uzluksiz oshib 
borishi bilan izohlanadi.Uning bosh vazifasi-pedagogik faoliyatning rivojlanishigaimkon berish, 
texnologiya ta’limi jarayonini takomillashtirishdan iborat.
Kasbiy –pedagogik jihatdan o‘z-o‘zini anglay olmagan mutaxasis –o‘qituvchi ijodkorlik 
qobiliyatiga ega bo‘lmaydi.Unda ijodkorlik qobiliyatiga ega bo‘lmaydi.Unda kasbiy dunyoqarash 
to‘la shakllanmagan bo‘ladi, bunday o‘qituvchilarning pedagogic mahoratini etarli tarzda 
rivojlanmagan.
Texnologiya fani o‘qituvchisining pedagogik madaniyati yuksak darajadagi ishlab chiqarish 
va ilg‘or texnologik tajribaga asoslanadi hamda bu ma’lum darajada o‘qituvchilarning ushbu 
toifalarni saqlab qolish kafolatini nberadi. Shuningdek, amaliyot va ta’lim muassasasi oralig‘ida 
o‘qituvchining qatnashishi bilan bog‘liq bo‘lgan asosiy qarama-qarshiliklarning echimini 
ta’minlaydi. Shuning uchun o‘qituvchi, tarbiyachi va bo‘lg‘usi mutahasislar shaxsning murakkab 

---

634
10
ijtimoiy tavsifini ifodalaydi. Fan o‘qituvchisidan farqli tarzda ishlab chiqarish ustasi o‘z umrini 
ushbu kasb bilan bog‘langan bo‘ladi.
Shu bois o‘z o‘quvchilarga kasb sirlarini ochuvchi o‘qituvchi uchun ushbu kasb nafaqat 
o‘zining hayotiy ehtiyojlarini qondirish, balki, malakali shogirdlar tayyorlash istagini qondirish 
manbaidir.
O‘qituvchilarning qiziqtiradigan va ular tanlaydigan kasbga bo‘lgan talab va extiyojlarni 
o‘qituvchi juda yaxshi his qilishi lozim. Shundagina o‘qituvchi o‘quvchiga nisbatan shunday 
yo‘l tutadiki, uning o‘ziga hos usulini kasb pedagogikasiga oid darslik va adabiyotlardan izlab 
topish imkonsizdir. Buning uchun o‘qituvchi rivojlangan reflektiv qobiliyati va pedagogik 
tajribaga ega bo‘lmog‘i lozim. Bugungi kunda mehnat ta’limi o‘qituvchisi oldiga o‘quvchilarga 
individual ta’lim berish vazifasi qo‘yilmoqda. Har qanday kasb ma’lum bir ijtimoiy institutdir, 
usta o‘qituvchi kasbning o‘ziga xos xususiyatlari uchun ma’suliyatni o‘z bo‘yniga olgan holda 
shogirdlarga shaxsiy-kasbiy madaniyatni namoyon etadi.
Texnologiya fani o‘qituvchisini o‘quvchilarda kasbiy bilim va ko‘nikmalarni shakllantiradi, 
ularga qulay va oqilona yo‘l bilan ish bajarishni o‘rgatadi, shuningdek, ishlarni tashkil etishning 
ilg‘or namunalarini, hom-ashyoni tejashga, intizomga rioya qilishga, mehnat xavfsizligiga o‘rgatib 
boradi. Jamiyat tomonidan joriy qilingan pedagogik me’yorlarga rioya qilish, o‘qituvchidan 
mahsus kasbiy-pedagogik ta’lim yoki chuqur pedagogik tayyorgarlikni talab etadi. Bu tayyorgarlik 
ularda operativ, aktiv va strategik ko‘nikmalarning shakllanilashini ta’minlaydi. Texnologiya 
fani o‘qituvchisida yuksak pedagogik madaniyatning mavjudligi shu bilan o‘lchanadiki, orom 
bilmasdan, doim izlanishda bo‘ladi, mashg‘ulotlarni bir hil usulda, zerikarli tashkil qilmaydi.
Pedagogik madaniyat-bu tajribali amaliyotchilar orasidan texnologiya fani o‘qituvchilari 
tarkibini tanlab olishning kafolatidir va u pedagogik qadrtiyatlarni yaratish hamda avloddan –
avlodga yetkazish usuli hamdir
Foydalanilgan adabiyotlar.
1. Q.L.Ishonov pedagogik o‘qituvchilarning kasbiy madaniyatini shakllantirish texnologi-
yasi. Ped.fan.nomzod-toshkent-2006 yil 
2. N.M.Egamberdiyev Ijtimoiy pedagogika –T.A.Navoiy nomidagi O‘zbekiston Milliy ku-
tubxonasi nashriyoti, 2009 yil
3. Sh.A.Sodiqova Talabalarni ijtimoiy-pedagogik faoliyatga tayyorlash Toshkent :2009 yil 

---

635