Масъул муҳаррир

Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati: 
1. T.X.Xolmatov, N.I.Taylakov, U.A.Nazarov Informatika va xisoblash texnikasi.T.2001y.
2. T.N.Nishonboev Windows, Word va Internet tizimlarida ishlash.T.2003y.
3. B.Yu.Xodiev, T.I.Sarsatskaya Texnologii Internet T.2003 y.

---

481
10
TRANSLYATORLAR, ULARNING UMUMLASHGAN TUZILMASI
Qashqadaryo viloyati Shaxrisabz tumani
32- sonli maktabning matematika va informatika 
O‘qituvchisi Merzaeva Maftuna Ubaydullaevna 
Tel.raqam: [phone]
Annotasiya: Ushbu maqolada translyatorlar, ularning umumlashgan tuzilmasimasalalari 
haqida mulohazalar yuritilgan.
Kalit so‘zlar: Translyator, kompilyator, interpretator, assembler, emulyator, dasturiy modul, 
obyektli modul, bog‘lanishlar muharriri.
Translyator haqida umumiy tushuncha. Translyator- bu inglizcha translator so‘zidan 
olingan bo‘lib, tarjimon degan ma’noni anglatadi. Uning asosiy vazifasi – biror bir matnni 
dasturiy yo‘l bilan boshqa matnga translyatsiya (tarjima, o‘girish) qilishdan iborat.
Ta’rif. Translyatsiya deb bir dasturlash tilida yozilgan dastur matni shu dastur mazmuniga 
mos keladigan ikkinchi bir dastur matniga o‘girishdan iborat bo‘lgan jarayonga aytiladi.
Translyatorlar boshlang‘ich dasturlash tilida
yozilgan dastur matniga bog‘liq ravishda quyidagi 
tiplarga ajratiladi: 
1. kompilyatorlar;
2. interpretatorlar;
3. assemblerlar ;
4. emulyatorlar. 
Amal qilish xususiyatlariga ko‘ra translyatorlar asosan quyidagi ko‘rinishlarda namoyon 
bo‘ladi: 
• Adresli translyator. Bu virtual adresni real adresga aylantirib beruvchi funksional 
qurilmalarni bildiradi; 
• Muloqotli translyator. Bu translyatorlar vaqt taqsimoti rejimida dasturlash tilidan 
foydalanishni ta’minlab beradi;
• Bir o‘tishli translyator. Dastlabki dastur matnini bir marta qarab chiqish orqali obyektli 
modulni shakllantiruvchi translyatordir; 
• Ko‘p o‘tishli translyator. Dastlabki dastur matnini bir necha marta qarab chiqish va tahlil 
qilish orqali obyektli modulni shakllantiruvchi translyatordir;
• Teskari translyator. Bunday translyatorlar exe-faylni dastlabki dastur matni ko‘rinishida 
hosil qiluvchi translyatordir. Ular odatda dizassembler, dekompilyator yoki decoder deb yuriti-
ladi;