Toshkent davlat sharqshunoslik instituti sharq filologiyasi va tarix fakulteti falsafa kafedrasi

Birinchidan,  jamiyatda  amalga  oshiriladigan  barcha  vazifalarning  taqdiri,  unda 

yashaydigan  odamlarning  tafakkuri,  ongi  qay  darajada  o‘sishi  bilan  bog‘liqdir.  Ularning  ongi  va 

tafakkurini  amalga  oshirmoqchi  bo‘lgan  vazifalar  mohiyati  va  manfaat  kelib  chiqqan  holda 

o‘zgartirmasdan turib ko‘zlangan maqsadga erishib bo‘lmaydi. Ana shu ma’noda ham ma’naviyat 

jamiyat  hayotini  o‘zgartirishning  muhim  mexanizmi  hisoblanadi  va  har  qanday  davlat  o‘z 

maqsadlari va manfaatlaridan kelib chiqqan holda uni rivojlantirishga ustuvorlik bilan qaraydi. 

Ikkinchidan,  mustaqillikning  dastlabki  yillarida  sobiq  Sovet  mafkurasidan  voz  kechish 

bayrog‘i  ostida  umuman  har  qanday  mafkuraga  qarshi  kurash  boshlandi.  Bu  o‘z  navbatida 

odamlar-ning  ma’naviyatiga,  shakllangan  qadriyatlariga  ham  o‘zining  salbiy  ta’sirini  o‘gkaza 

boshladi. Ayniqsa, matbuotlarda ba’zi olimlar, birinchi navbatda iqtisodiy tafakkurni  shakllantirish 

zarur, ma’naviyat esa ana shu iqtisodiy tafakkur zaminida yuzaga keladi degan fikrlarni ilgari sura 

boshladilar.  Oqibatda  odamlar  ruhiyatida  yana  bir  tomonlama  ketish  turmush  tarzida  yetakchi 

o‘rinni  egallay  boshladi.  Bu  o‘z  navbatida,  milliy  manfaatlar  yoki  vatanparvarlik  haqida 

qanchalik gapirmaylik, u o‘zining biz kutayotgan natijalarini bermasdan, balki odamlarda shaxsiy 

manfaatlarga ustuvorlik berishga xizmat qila boshladi. Bunday salbiy jarayonning yuzaga kelishi 

yangi jamiyat qurish uchun xatarli. 

Uchinchidan,  mustaqillikning  dastlabki  yillarida  yuzaga  kelgan  iqtisodiy  muammolar 

oldida odamlarning aksariyat qismi dovdirab qoddi, ko‘pchilik hollarda yoshlarning ta’lim olish, 

kasb o‘rganish, san’at va badiiy asarlarga qiziqishdan ko‘ra bo-zorga chiqish, pul topishga intilish 

xavfini yuzaga keltirdi. To‘g‘ri, pul topish, o‘z hayotining iqtisodiy imkoniyatini mustahkamlash 

har  bir  inson  uchun  hayotiy  ehtiyoj  va  zarurat  hisoblanadi.  Ammo,  bu  ehtiyoj  shaxs  va  millat 

kamoloti  manfaatlariga  zid  bo‘lmasligi,  ularning  ma’naviy  qashshoqlashib  ketishiga  xizmat 

qilmasligi lozim. Ana shu yuzaga kelayotgan xavfli jarayonning oldini olish zarur.