o’rin va mas’uliyatga egadir. Dasturni to’liq amalga oshirish, qo’yilgan vazifalarga erishish ana shu bo’g’inlarning
holati va rivojlanish darajasiga, ularning o’zaro uyg’unligiga bog’liqdir.
Boshlang‘ich ta’lim umumiy o‘rta ta’limning asosiy bo‘g‘ini. O‘quvchilarning kelgusidagi muvaffaqiyati,
ularning har tomonlama kamol topishi, ko‘p jihatdan boshlang‘ich ta’limning sifatiga bog‘liq. Dars jarayonida yangi
uslublar, o‘qitishning interfaol usullari joriy qilinayotgani, yurtimizda ma’nan va jismonan barkamol avlodni voyaga
etkazishga xizmat qiladi.
Bugungi kunda biz ta’lim va tarbiya berayotgan mana shu nav-nihollar kelajakda jamiyatimizni dunyoning
rivojlangan mamlakatlari bilan har sohada raqobatlashishida o’z hissasini qo’shadi. Biz “Kadrlar tayyorlash tizimining
ilk bo’gini aynan boshlang’ich ta’limdir”-degan fikrdamiz. Boshlang’ich ta’limda bola yuqori sinfda olinishi kerak
bo’lgan bilim, ko’nikma va malakalarning dastlabki xolatiga erishadi. Ayniqsa, boshlang’ich ta’limda o’qish darslari
alohida ahamiyat kasb etadi desak, mubolag’a bo’lmaydi. Sababi shundaki, bugungi zamonaviy ta’limdagi
integtatsiyaviy yondashuv asosida tashkil etilgan o’qish darslari o’quvchi bilim zahirasini yanada boyitishga hizmat
qiladi. Bolada bir vaqtning o’zida ona tili, matematika, odobnoma, atrofimizdagi olam fanlarini o’z ichiga qamrab oladi.
Boshlang‘ich ta’lim haqida Respublikamizning birinchi Prezidenti I.Karimov “Zamonaviy boshlang‘ich
ta’limning o‘zi nimadan iborat bo‘lishi kerak? Bola 1-4 sinflarda qanday bilimga ega bo‘lishi lozim? Ularning tarbiyasi
qanday bo‘lishi lozim? Shu masalalarga javob topishimiz zarur” [2:14] – deya, o‘zining “Barkamol avlod orzusi”
asarida dolzarb masalani o‘rtaga qo‘yganlar.
Boshlang’ich sinflarda o’qitilayotgan ona tili va o’qish darslari adabiyot fanining tarkibiy qismi hisoblanadi.
Dasturlarning o’qish va nutq o’stirish bo’limida o’tkaziladigan mashg’ulotlar mazmuniga; o’quvchilarni to’g’ri, ravon,
ma’lum darajadagi tezlik bilan ifodali o’qishga o’rgatish; bolaning ona - Vatan, uning tabiati kishilar mehnatidagi
qahramonlik, jasurlik, milliy istiqlol g’oyalarini ular ongiga singdirish kabi bilimlarni boyitish orqali o’quvchilarning
bilim, ko’nikma malakalari kengaytiriladi, shakllanadi va mustahkamlanadi.
Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarida mustaqil fikrlashni shakllantirish barcha fanlarda amalga oshirish zaruriy
ehtiyoj sanaladi. Lekin o‘qish darlarida o‘quvchilarni mustaqil fikrlashga o‘rgati va uni shakllantirish bolani ma’naviy
jihatdan kamolga etishida katta turki beradi. Aynan o‘qish darslarida bolada Vatan qadri, ajdodlarga ehtirom, ota-onaga
hurmat, mehr-muhabbat, do‘stlik-o‘rtoqlik, yaxshilik va yomonlik kabi bir qancha insoniy fazilatlar yuzasidan
tushunchalar shakllanadi.
O’qish darslarini Davlat talablari asosida hayotiy tajribalarga, kuzatishlarga suyanib, hayotga bog’lab o’tishi
uning ta’sirchanligi ongli idrok etishlarini ta’minlaydi. O’qish va nutq o’stirishning ta’limiy - tarbiyaviy maqsadlari,
sinflar bo’yicha o’qish mazmunini o’qish ko’nikmalarining og’zaki va yozma nutqlarini rivojlantirish usullarini, o’qish
mashg’ulotlarining yozma nutq bilan bog’lanish kabi masalalar aniq kiritilgan. O’qish dars mazmunidan kelib chiqib
biz tadqiqot ishimizni o’qish darslari misolida oldik. Tadqiqot ob’yekti sifatida Toshkent shahar Yakkasaroy tumani 26-
umumta’lim maktabining 4- “V” va “G” sinfi tanlandi. Dastlabki natijalarga ko’ra biz 4-g sinfni eksperement guruh
sifatida tanladik.
Tadqiqot 2016-2017 o’quv yilining oktabr-aprel oylarida o’tkazildi. Ta’lim tiziminiga yangilik olib kirishda
albatta Davlat ta’lim standartiga murojaat etilishi shart. Davlat ta’lim standarti ta’limning normativ xujjati hisoblanadi.
Biz dastavval DTS bilan yaqindan tanishib chiqdik.
Davlat ta’lim standarti bo’yich boshlang’ich sinf o’qish dars soati quyidagicha taqsimlangan:
O’qish. O‘quv dasturi kesimida ajratilgan soatlar
1-sinf. O’qish va nutq o’stirish (68 soat) ajratilgan. sinfdan tashqari o’qish haftaning oxirgi o’qish darsida 20
daqiqa bo’ladi. 8-16 betli kichik hajmdagi bolalarbop asar tanlanib, 1-1,5 betli asar o’qiladi.
2-sinf. O’qish va nutq o’stirish (136 soat). Sinfdan tashqari o’qish (17 soat). O’qish darsida 8-30 betli hajmdagi
bolalarbop badiiy, ilmiy-adabiy asar tanlanib, 1-5 betli asar o’qiladi.
3-sinf. Sinfda, sinfdan tashqari o‘qish va nutq o‘stirish (170 soat). Sinfdan tashqari o‘qish va nutq o‘stirish (17
soat). Sinfdan tashqari o’qish ikki haftada bir marta o’tkaziladi.
4-sinf. O‘qish va nutq o‘stirish (170 soat) Sinfda, sinfdan tashqari o‘qish va nutq o‘stirish (17 soat) [1;46-62]
DTS bo’yicha bir daqiqada o’qish tezligi quyidagicha belgilangan:
1-sinfda 25-30 ta so’z, 2-sinfda 40-50 ta so’z, 3-sinfda 60-70 ta so’z, 4-sinfda 80-90 ta so’z o’qishi kerak. [
1;43-46].
O’quvchilarning tez o’qish va tanlab o’qish ko’nikmasini sinovdan o’tkazildi. Bundan tashqari o’quvchilarni
mustaqil fikrlashga o’rgatish bo’yicha shu maktab o’quvchilari o’rtasida anketa-so’rovnoma ham o’tkazildi. Ma’lumki
DTS bo’yicha tez o’qish uchun notanish, bola yosh xususiyatiga mos keluvchi asar tanlanadi. Biz Non qaerdan keladi?
Deb nomlangan asarni tanladik [2; 221].
1-rasm o’qish tezligi natijalari
I bosqich
II bosqich
Do'stlaringiz bilan baham: 
