D. A. Mamatqulov bolalar anatomiyasi va fiziologiyasi asoslari

       Suyaklarning  birikishi.  Suyaklarni  birikishni  ikki  guruxga:  oraliqsiz  - 
uzluksiz  birikish,  ya‘ni  sinartroz  va  oraliqli  birikish,  ya‘ni,  diartrozga  bo‗lish 
mumkin.  Sinartroz  birikish  ko‗proq  umurtqali  hayvonlarda,  diartroz  birikish 
odamda,  yuksak  darajada  tuzilgan  hayvonlarda  uchraydi.  xarakatchan  bo‗g‗imlar 
bilan  suyaklarning  birikishi  tarixiy  taraqqiyot  natijasida  kelib  chiqqan. 
Suyaklarning  bir-biri  bilan  suyak  modda  yordamida  birikishi  sinastoz,  tog‗ay 
yordamida  birikishi  sinxondroz,  biriktiruvchi  to‗qima  yordamida  birikishi 

---

29 
 
sindesmoz  deyiladi.  Suyaklar  muskul  yordamida  birikishi  ham  mumkin.  Suyakli 
birikish  butkul  xarakatsiz  bo‗lib,  bir  suyak  ikkinchi  suyakka  suyak  modda 
yordamida birikadi. Masalan, chanoq va dumg‗aza suyaklari ana shunday birikkan. 
Skeletning  ba‘zi  suyaklari,  masalan,  umurtqa  pog‗onasidagi  umurtqalar  tanasi  va 
qovurg‗alar to‗sh suyagiga uzluksiz tog‗ay yordamida, bilak, tirsak suyaklari, katta 
va  kichik  boldir  suyaklari  o‗zaro  biriktiruvchi  parda  yordamida,  kurak  suyagi 
ko‗krak qafasi suyaklariga muskul yordamida birikadi. 
 
Odam  skeletidagi  ko‗p  suyaklar  oraliq  bo‗g‗imlar  hosil  qilib  birlashadi. 
Bo‗g‗imda  asosiy  xisoblangan  bo‗g‗im  xaltachasi,  birikish  yuzasi  va  bo‗shliq 
mavjud.  Bo‗g‗im  yuzasi  gialin  tog‗ay  bilan  qoplangan  va  bu  tog‗ay  nerv  va  qon 
tomirlari  bilan  ta‘minlangan.  Bo‗g‗im  xaltachasi  suyak  usti  pardasining  bo‗g‗im 
atrofida  kengayishidan  hosil  bo‗ladi.  U  2  qavatdan:  tashqi  pishiq  fibroz  va  ichki 
yumshoq sinoviy qavatdan tuzilgan. Sinoviy qavatda oqsil, yog‗ tomchilari va turli 
tuzlarni  o‗zida  saqlagan  sinoviy  bo‘g‘im  moyi  ishlab  chiqariladi.  Bu  suyuqlik 
harakat vaqtida bo‗g‗imlar yuzasini moylab, yengillashtiradi. 
 
Bo‗g‗imlarning  ichi  bo‗sh  bo‗lib,  unda  manfiy  bosim  saqlanadi,  ya‘ni  xavo 
bo‗lmaydi.  Bu  bosim  bo‗g‗imlarning  pishiqligini  ta‘minlovchi  omillar,  ba‘zi 
bo‗g‗imlar  bo‗shlig‗ida  paylar,  yaltiroq  tog‗aylar  va  muskul  paylari  bo‗ladi. 
Bo‗g‗imlarning tashqi yuzasidagi pishiq boylamlar, muskul va paylar bo‗g‗imning 
mustahkamligini ta‘minlaydi.