Тошкент “транспорт ва логистика: республика транспорт-транзит салоҳиятини ривожлантиришда рақамлитехнологиялар”

 
 
 
Tavakalova Saidaxon Orifjon qizi
AndMI, Intellektual transport tizimlari
2-bosqich magistri 
 
SHAHARDAGI TEXNOLOGIYALARNI TRANSPORT 
INFRASTRUKTURASIGA TA’SIRINI O‘RGANISH 
 
 
Annotatsiya:
Maqolada shahar trasnport infrastrukturasi, uning 
turli darajalari va ularning o‘zaro bog‘liqligi o‘rganib chiqildi. Shahar-
dagi texnologiyalarni transport infrastrukturasiga tasiri va mavjud 
muammolar hamda ularni bartaraf etish yo‘llari tavsiya etildi.
Infratuzilma deganda mamlakat, shahar yoki hududga xizmat ko‘r-
satadigan asosiy ob'ektlar va tizimlar, shu jumladan uning iqtisodiyoti 
ishlashi uchun zarur bo‘lgan xizmatlar va ob'ektlar tushuniladi. Infra-
tuzilma odatda yo‘llar, ko‘priklar, tunnellar, suv ta'minoti, kanalizatsiya, 
elektr tarmoqlari, telekommunikatsiyalar va boshqalar kabi texnik 
tuzilmalarni tavsiflaydi va " ijtimoiy hayot sharoitlarini yaxshilash 
uchun xizmatqiladigan, bir-biriga bog‘liq bo‘lgan tizimlarning jismoniy 
komponentlari" sifatida ta'riflanishi mumkin. Transport - bu odamlar, 
hayvonlar va tovarlarni bir joydan ikkinchi joyga ko‘chirish uchun xiz-
mat qiladi. Transportning havo, temir yo‘l, avtomobil, suv, kabel, quvur 
va kosmik turlari mavjud. Transport muhim ahamiyatga ega, chunki u 
tsivilizatsiyalar rivojlanishi uchun zarur bo‘lgan odamlar o‘rtasidagi 
savdoni ta'minlaydi. Yani iqtisodiyotning ajralmas bo‘lagidir. 

---

191 
Transport infratuzilmasi statsionar inshootlarni o‘z ichiga oladi. 
Jumladan yo‘llar, temir yo‘llar, havo yo‘llari, suv yo‘llari, kanallar va 
quvurlar va terminallar. Yana aeroportlar, vokzallar, avtovokzallar, om-
borlar, avtotransport terminallari, yoqilg‘i quyish omborlari (shu jum-
ladan yoqilg‘i quyish stantsiyalari va yoqilg‘i quyish shoxobchalari) va 
dengiz portlari kabi inshootlar ham transport infratuzilmasining bir qis-
midir. Terminallar yo‘lovchilar va yuklarni almashish uchun ham, texnik 
xizmat ko‘rsatish uchun ham ishlatilishi mumkin. Ushbu tarmoqlarda 
harakatlanadigan transport vositalariga avtomobillar, velosipedlar, avto-
buslar, poezdlar, yuk mashinalari, odamlar, vertolyotlar, suv kemalari, 
kosmik kemalar va samolyotlar kirishi mumkin. Transport sanoatida 
infratuzilmaning faoliyati davlat mulki va rejimga qarab davlat yoki 
xususiy bo‘lishi mumkin. 
Bugungi kunda zamonaviy texnologiyalarni tez suratlarda rivoj-
lanishi ko‘plab sohalarga o‘z tasirini ko‘rsatdi. Jumladan transport 
sohasida ham. Shundan kelib chiqib transport infrastrukturasini yaxlit 
bir tarzda tassavur qilgan holda uni turli darajalarga bo‘lishimiz mum-
kin. Rivojlangan davlatlar tajribasidan kelib chiqib, transport infrstruk-
turasini jismoniy, raqamli va operatsion infratuzilmani ajratamiz. Quyi-
da transport infratuzilmasining uchta darajasi ko‘rib chiqiladi: jismoniy 
infratuzilma, raqamli infratuzilma va operatsion infratuzilma. Bu infra-
tuzilmalar o‘zaro bog‘liq va birgalikda umumiy transport infratuzil-
masini tashkil qiladi.
 
Har xil darajadagi infratuzilmani tushuntirish uchun biz shahar 
sharoitidagi avtomobil yo‘llarida misolidan foydalanamiz (1-rasmga 
qarang). Bu misol har xil darajadagi infratuzilmani tasvirlash uchun 
ishlatiladi. 

---

192