J. Ataniyazov, E. Alimardonov, F. Hamidova xalqaro moliya bozori tahlili toshkent-2019

Evropa ittifoqida yagona moliyaviy muhitni shakllantirish
uchun mamlakatlar 
moliya bozorlaridagi xususan, milliy fond bozorlariga xos bo’lgan quyidagi asosiy farqlar 
bosqichma-bosqich bartaraf etib borildi: 
–
birja operatsiyalarini milliy doirada tartibga solish (qimmatli qog’ozlarni birja 
savdolariga qo’yishga ruxsat berish, axborotlar oshkor etishga bo’lgan talablar va h.k.); 
–
birjalarning operatsiyalar hajmi va milliy iqtisodiyotdagi roli; 
–
qimmatli qog’ozlar bilan operatsiyalarni amalga oshiruvchi institutsional 
investorlar, ya’ni sug’urta kompaniyalari, pensiya fondlari, investitsiya fondlari, 
banklarning fond bozoridagi roli va o’rni bilan bog’liq farqlar. 
Evropa ittifoqida yagona fond bozori tarkibi shakllantirilgan bo’lib, u o’z ichiga 
aktsiyalar, obligatsiyalar, davlat qimmatli qog’ozlari va hosila moliyaviy vositalar bilan 
operatsiyalarga ixtisoslashgan, hamkorlikda yangi tashkil etilgan qo’shma birjalar 
(Evropa birjasi, Xalqaro birja, LIFFI va boshq.) va qator segmentlarni oladi.
Evropada tashkil etilgan yagona ssuda kapitallari va qimmatli qog’ozlar bozorlari 
evropa iqtisodiy integratsiyasini tashkil etishda asosiy rol o’ynagan.
Hozirda jahon fond bozorlari infratuzulmasida quyidagi asosiy o’zgarishlar sodir 
bo’lmoqda: 
Birinchidan, savdolarga xorijliklar ishtirok etishi uchun ularga alohida savdo 
maydonchalari tashkil etilmoqda. Xususan, London fond birjasida yuzlab xalqaro 
investitsiya institutlari, 500 dan ortiq xorijiy banklar savdo qilishmoqda, 60 dan ortiq 
mamlakat xalqaro kompaniyalarining aktsiyalari birja listingi ro’yxatida turib 
sotilmoqda. 
Ikkinchidan, jahon qimmatli qog’ozlar bozorida banklarning roli boshqa moliyaviy 
vositachilar hisobiga qisqarayotgan bo’lsada, ular birjalarning ish vaqtlari tugab, 
yopilganda savdolar uzluksizligini ta’minlovchi va anonim ravishda qimmatli qog’ozlar 
kotirovkasini amalga oshiruvchi xususiy elektron brokerlik tizimlarini hamda moliyaviy 
vositalarning yangi turlarini yaratishmoqda.