О. Mavlonov, Т. Tilavov, В. Aminov biologiya

flegmatiklar
(muvozanatlashgan) va melanxottk (muvozanatlashmagan) tiplarga 
ajratiladi. I.P. Pavlov odam nerv sistemasini kuchli va kuchsiz tiplarga ajratgan. U 
kuchli tipni muvozanatlashmagan va muvozanatlashgan tiplarga, muvozanatlashgan 
tipm harakatchan va harakatsiz tiplarga ajratgan.
Kuchli
, muvozanatlashmagan (xolerik) tipdagi odamlar kuchli ta’sirchan, 
xulq-atvori murakkab bo‘ ladi. Ular serharakat, urushqoq, tez o'rtoqlashadigan va 
urushib qoladigan, arzimas narsaga xafa bo‘ ladigan, vaqti xush bo‘ lganida 
0
‘ z- 
o‘ zidan kuladigan, 
0
‘zicha ashula xirgoyi qilib yuradigan bo‘ lishadi.
Kuchli muvozanatlashgan, harakatchan (sangvinik) tipdagilar
hozirjavob, 
vaziyatni tez baholaydigan, xushchaqchaq va xushmuomala bo‘ladi.
154

---

Kuchli, muvozanatlashgan, kamharakat (flegmatik) tipdagilar
yuvosh va 
vazmin bolishadi. Ular har bir ishni o‘ylab, oxirigacha bajarishadi. I.P. Pavlov 
bunday odamlarni «hayot zahmatkashlari» deb atagan.
Kuchsiz, muvozanatlashmagan, melanxolik
tipdagi odam kamharakat, uning 
xatti-harakati ishonchsiz, his-tuyg‘ usi chuqur va turg‘un, lekin tashqi tomondan 
ko‘zga tashlanmaydi. Ular nozik ishlarni qoyil qilib bajarishadi.
Nerv sistemasi ota-onadan irsiylanadigan belgi b oiib, atrof-muhit va tarbiya 
orqali o‘zgaradi. Temperament «s o f holatda» kam uchraydi. Masalan, flegmatikda 
xolerikka o‘ xshash achchiqlanishni, xolerikda har xil sabablar ta’sirida nerv 
sistemasining chuqur tormozlanishini kuzatish mumkin. Temperament yaxshi yoki 
yomon bo‘ lmaydi. Atoqli kishilar orasida barcha tip vakillari uchraydi.
Nevroz. 
Nerv sistemasi faoliyatiga odam yashaydigan va mehnat qiladigan 
muhit sharoiti katta ta’sir qiladi. Og‘ ir aqliy mehnat, oiladagi urush va janjallar, 
ishxonadagi kelishmovchiliklar odamning nerv sistemasiga ta’sir etib, uning 
kayfiyatini buzadi. Agar bunday ta’sir uzoq vaqt davom etadigan bo‘ lsa, odamni 
nevrozga olib kelishi mumkin.