Avtomobil indd

A
vt
om
ob
il
ni
n
g 
is
h
 j
ar
ay
on
id
a 
en
er
gi
ya
ni
ng
 s
ar

an
is
h
i.

---

36
37
2.2.
 Avtomobil benzinlarining zichligi, qovushoqligi,
sirt taranglik kuchi va issiqlik sig‘imi
Zamonaviy benzinli va tezyurar dizelli dvigatellar si lindr-
larida yonilg‘ining yonishi juda jadal sur’atlarda kechadi 
(yonilg‘ining yonishi uchun soniyaning mingdan bir ulushi 
miqdorida vaqt sarf lanadi). Yonilg‘ining bu darajada tez yonishi 
ta’minlanishi uchun yonish jarayoni boshlanishidan oldin to‘la 
bug‘lanishi va, shu bilan birga, yonilg‘i bug‘lari havo bilan 
ma’lum nisbatlarda (1 : 15 nisbatdagi aralashma me’yoridagi 
aralashma hisoblanadi) yaxshi aralashishi (ishchi aralashma 
hosil qilish jarayoni) lozim. Karburatorli dvigatellarda ishchi 
aralashmadagi benzin miqdori ma’lum kesim va shaklli teshigi 
bo‘lgan jiklorlar yordamida rostlanadi. Qalqo vuchli kameradan 
aralashtirish kamerasiga uzatiladigan benzin miqdori benzinning 
qovushoqligiga va zichligiga bevosita bog‘liq.
Yonilg‘ining zichligi
deganda, hajm birligiga to‘g‘ri keladigan 
yonilg‘i mas sasi tushuniladi. Avtomobil benzin la rining zichligi 
690–810 kg/m
3
oralig‘ida bo‘ladi. Benzinning zichligi qanchalik 
kichik bo‘lsa, purkalgan yonilg‘i zar ralari shunchalik kichik 
bo‘ladi, o‘z nav batida yonilg‘ining havo bilan yax shi aralashi-
shini ta’minlanadi. Buning natijasida ishchi aralashmaning 
yanada to‘liqroq yonishi ta’minlanishi hisobiga dvigatelning 
yonilg‘i tejamkorligi or tadi. Yonilg‘i zachligi haroratning 
o‘z garishi ta’sirida kam o‘zgaradi. Havo harorati har 10° ga 
pasayganida, yo nilg‘ining zichligi faqat 1 foizga ortadi.
Benzinning zichligi areometr yor damida aniqlanadi. 
Areometr benzin bi lan to‘ldirilgan shisha idishga bo ti riladi. 
Areo metrning botish chu qur ligiga qarab (areometrning yuqori 
shkalasi) yonilg‘i zich ligining qiymati aniqlanadi, pastki 
shkalasiga qarab esa zichlik aniqlangan harorat belgilanadi.