B. M. Tojiboyev, D. A. Alijanov chorvachilikda ozuqa tayyorlash va

7.2. Ozuqa maydalagichlar
Maydalagichlar turli va bir nechta ozuqalarni maydalashiga 
qarab maxsus yoki universal bo‘ladi.
Juvali (valets) tegirmonlarning ishi sindirish va qirqishga 
asoslangan. Taramlab yasalgan juft juvalar aylanganda materi-
alni qamrab olib, ish tirqishidan o‘tkazib maydalaydi. Juft juva-
larning aylanish tezliklari har xil, bu taram tirqishlarini to‘lib 
qolmasligini ta’minlaydi. Maydalash darajasi va sifati juvali disk 
tirqishi kattaligi va juvalar aylanish sonini o‘zgartirish bilan 
sozlanadi.
Bolg‘ali maydalagichlar namligi 20-22 foizgacha bo‘lgan 

---

52
ozuqalarni maydalashi mumkin. Pichan va o‘t uni tayyorlashda 
ularning namligi 10-12 foizdan oshmasligi lozim. Universal 
maydalagichlar yuqoriroq namlikka ega pichanni ham mayda-
lashi mumkin. Tegirmonlar va juvali maydalagichlar 16 foizdan 
yuqori namlikdagi donlarni maydalay olmaydi. Qurib ketgan 
donlarning (12 foizdan past namlikdagi) maydalanishi ularni 
changga aylanishi yoki juda maydalanib ketishiga olib keladi. 
Bu esa ozuqaning yo‘qotilishiga sabab bo‘ladi.
7.2-rasm.
 
Maydalovchi mashina ishchi organlarining shakli.

---

53
Maydalangan ozuqa sifatini aniqlash maqsadida nazorat 
uchun maydalangan ozuqadan olib, har xil diametrdagi turdan 
(elakdan) iborat tasniflagichdan 5 daqiqa mobaynida o‘tkaziladi. 
Har bir turning ustida to‘plangan maydalangan massa tortib 
olinadi va maydalangan zarracha o‘lchamining o‘rta arifmetik 
qiymati (moduli) topiladi.
(
)
0
1
2
3
0,5.
1,5.
2,5.
3,5.
,
M
R
R
R
R R
=
+
+
+
bu yerda: R
0
- tasniflagich tubida qolgan fraksiya massasi, g; 
R
1
,R
2
,R
3
- turlar ustida qolgan fraksiyalar massasi, g; R -olingan 
umumiy namuna massasi, g. 0,5; 1,5; 2,5; 3,5 -zarraning 
o‘rtacha arifmetik qiymati.
Ozuqa maydalanishining uch darajasi quyidagicha belgi-
langan:
M=0,2-1,0 mm - nozik maydalash;
M=1,0-1,8 mm - o‘rta maydalash;
M=1,8-2,6 mm - dag‘al maydalash.
Amaliyotda nozik maydalash cho‘chqalarga, o‘rta mayda-
lash qoramollarga va dag‘al maydalash parrandalarga ishlatiladi.