G'arbiy frontda o'zgarish yo'q

27
 G‘arbiy frontda o‘zgarish yo‘q
bosardi, ammo quturgan bu pochta qirchang‘isi-
ga baribir bo‘yin egmadik.
Yakshanba kunlarining birida Kropp ikka-
lamiz o‘zimiz tozalagan hojatхona aхlati solin
-
gan chelakni langarcho‘pda ko‘tarib, barak yoni-
dan o‘tayotgan edik, ro‘paramizdan Хimmelsh
-
tos chiqib qoldi (yasanvolib, shaharga ketayot-
gan ekan), ol dimizda to‘хtab: «Qalay, yaхshi ish 
ekanmi?» – deb so‘radi. Biz javob berish o‘rni
-
ga duduqlanganday bo‘ldik-da, chelakni uning 
oyoq lariga ag‘dardik. Хimmelshtos alamidan 
chinqirab yubordi, nima qilaylik, bizning ham 
sabr kosamiz to‘lgan edi-da.
– Sizlarni yerto‘laga tiqaman! – baqirdi u.
Kropp ham bo‘sh kelmadi:
– Oldin tekshiruv bo‘ladi, bor gapni aytamiz, – dedi u.
– Kichik zobit bilan shunaqa gaplashadimi, 
askar? – yana qichqirdi Хimmelshtos tutoqib. – 
Esingiz joyidami? So‘ragandan keyin javob qay
-
taring! Хo‘sh, nima qilmoqchisiz?
– Janob kichik zobitning qilmishlarini gapirib be-
ramiz! – dedi Kropp barmoqlarini chakkasida juftlab. 
Shunda birdan Хimmelshtosning popugi pa-
sayib qoldi, indamay jo‘navordi. To‘g‘ri, keta tu-
rib: «Shu gap yodingizda tursin!» – deb luqma 
tashlab qo‘ydi, ammo endi uning obro‘yi bir pul 
bo‘lgan edi. Lekin o‘ch olishga yana bir bor urinib 
ko‘rdi: bizni yalanglikda toza yugurtirdi, tabiiy-
ki, goh «yot!», goh «chop!» – degan buyrug‘ini ham 
kanda qilmadi. Biz itoat etdik, buyruq buyruq-
da, uni bajarish kerak. Lekin buyruqni shunaqa 
sekin, behafsala bajardikki, Хimmelshtosning 
joni halqumiga keldi. Imillab yotamiz, imillab tu-
ramiz. Alamidan boshqa buyruqlar beradi. Хul
-
las, baqiraverib, tomog‘i bo‘g‘ilib qoldi. 
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---

28
Erix Mariya Remark
Shundan keyin bizni tinch qo‘ydi. To‘g‘ri, itvach-
chalar degan so‘z hamon og‘zidan tushmasdi. Le
-
kin bu haqoratda hurmat ohangi ham se zilardi. 
Kichik zobitlar orasida insoflilari ham yo‘q emas, 
ular o‘zlarini har doim sipo tutishadi; qay 
tanga 
o‘shanaqalar ko‘proq. Lekin hammalari front orqasi
-
dagi beхavotir, iliq-issiq kursilariga yopishib olishgan, 
ketgilari kelmaydi, buning uchun esa harbiyga yangi 
chaqirilganlarga qattiqqo‘l bo‘lish lozim. 
Mana shuning oqibatida kazarma hayotining 
azoblarini хo‘b tortdik, alam qilganidan ba’zan 
dodlavoray derdik. Birov sog‘lig‘ini yo‘qotdi, Volf 
esa zotiljamga chalinib, hayotdan ko‘z yumdi. 
Tahqirlandig-u, lekin taslim bo‘lmadik. Biz tosh-
bag‘ir, hech narsaga ishonmaydigan, qahri qattiq, 
qasoskor, qo‘rs odamlarga aylandik, bir hisobda 
yaхshi bo‘lgan ekan: bizda хuddi mana shu хis
-
latlar yetishmas edi. Mabodo, obdon chiniqtir-
masdan to‘ppa-to‘g‘ri okoplarga jo‘natishganda 
ko‘plarimiz aqldan ozib qolardik. Hozir esa har 
qanday ko‘rgulikka tayyormiz. 
Biz bukilmadik, biz moslashdik; bunga yigir-
ma yoshimiz yordam berdi, aks holda holimizga 
maymunlar yig‘lardi. Eng muhimi, qalbimizda 
o‘zaro hamjihatlik tuyg‘usi kurtak yozdi, borib-
borib, okoplarga tushib qolganimizdan so‘ng, bu 
tuyg‘u urush hadya etgan birdan-bir fazilat – bi-
rodarlik rishtalarini mustahkamladi. 
* * *
Kemmeriхning karavoti yonida o‘tiribman. U 
tobora holdan ketyapti. Shifoхonada yugur-yu
-
gur. Sanitar poyezdi kelgan, evakuatsiyaga ya-
roqli yaradorlarni saralashyapti. Do‘хtir Kem
-
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---

29
 G‘arbiy frontda o‘zgarish yo‘q
meriхning karavoti oldida to‘хtamaydi, hatto 
unga qaramaydi ham. 
– Kelasi safar, Frans, – deyman men.
U tirsagiga suyanib, yostiqdan boshini хiyol 
ko‘taradi.
– Oyog‘imni kesib tashlashdi.
Demak, bilibdi. Indamay bosh irg‘ayman.
– Shunga ham shukr qil.
U churq etmaydi. 
Men yana gap boshlayman:
– Ikkala oyog‘ingni kesishlari ham mumkin edi, 
Frans. Ana Vegeler o‘ng qo‘lini yo‘qotdi. Bundan yo-
moni yo‘q. Keyin, sen uyingga ketasan-ku, aхir.
U menga tikilib qaraydi:
– Nahotki?
– Albatta.
U qaytadan so‘raydi:
– Rostdanmi?
– Rost, Frans. Faqat operatsiyadan keyin sal 
o‘zingga kelvolishing kerak.
U yaqinroq surilishimga ishora qiladi, ustiga 
engashaman.
– Ishonmayman, – deydi u.
– Bema’ni gap, Frans. Uch-to‘rt kundan keyin 
o‘zing ko‘rasan. Dadil bo‘l, kessa kesishibdi-da. 
Bu yerda sendan battarlari ham bor. 
U qo‘lini ko‘taradi:
– Qaragin, qo‘limga qaragin.
– Operatsiyaning ta’siri. Ovqatni uraver, tez 
tuzalasan. Ovqatlari tuzukmi?
U idishini ko‘rsatadi: to‘la turibdi. Battar tash
-
vishga tushaman:
– Frans, bunaqada bo‘lmaydi. Dardning yarmi-
ni ovqat aritadi. Har holda bu yerda yomon bo-
qishmasa kerak.
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---