Бағдарламасы негізінде оқытуды көздейді. Оқулықтың жазылуында

Үлестер. Санның бірнеше бөлігі 
Үлес түсінігіне әкелетін мысалдармен танысамыз.
1. Шеңбер сыз және оны теңдей екі бөлікке бөліп шық. Бөліктердең бірін 
боя. Шеңбердің қандай бөлігін (қандай болғаны, үлесін) боядың? Тағы бір 
шеңбер сыз және оны теңдей 4 бөлікке бөл. 
Бөліктердің біреуін боя. Енді төрттен бір бөліген (үлесін) боядың. 
Төрттен үш бөлігі боялмаған. 
2. Дәптереңе бір АВ кесендісін сыз. Оның ортасын с нүктесімен белгілі. 
Нәтижеде АВ кесендісі тең екі Бөлікке бөлінеді: АС = СВ . Әр бөлік АВ-ның 
екіден бір бөлігін (жарты) құрайды. 
3. Надыра апай бір бүтін тортты 8 тең бөлікке бөлді. Соның бір бөлігін 
ұлына берді. Ұлы торттың қандай үлесін алды? Надыра апайдың ұлы 
торттың сегізден бір үлесін алды. 
Шеңберді, кесіндіні, квадрат немесе тіктөртбұрышты бір бүтін деп қарау 
мүмкін. Бүтіннің тең Бөліктері үлестер деп аталады. Әдетте екіден бір үлесі 
— жарты, төрттен бір үлесі — ширек, ал сегізден бір үлесі жарты ширек деп 
жүргезіледі. 
Суреттегі фигуралардың қандай бөлігі (үлесі) боялған? 
 
 

---

191 
Жай бөлшек. Оның оқылуы мен жазылуы. 
АВ кесенді тең 4 бөлікке бөлінген. Төмендегілерді айт: 
А С D F B 
- әр Бөлік (үлес, бөлік) АВ-ның қандай бөліген құрайды? 
- AD кесіндісі АВ кесіндінің қандай бөлігін құрайды?
- AF кесіндіАВ кесендінің қандай үлесін құрайды?
Үлестерді цифрлар арқылы өрнектеу мүмкін. Алдымен “—” сызылады. 
Оның астына кесінді тең неше бөлікке ажыратылғаны, яғни 4 және 
сызышаның үстіне сол тең бөліктердің нешеуі алынғандығы, яғни 3 
жазылады. Нәтижеде 3 жазуы шығады. “—” “бөлшек сызығы” дейіледі. Ал 
кесенді АВ 4 
кесендінің 3 бөлігі құрайды. 
4
Бүтіннің бір немесе бірнеше тең үлестеріне түзілген сан бөлшек деп 
аталады. 
Бөлшек сызығының үстіндегі 3 цифыры бөлшектің аламы, астындағы 4 
цифры бөлшектің бөлімі деп аталады. Бөлшектер төмендегідей оқылады:
1 – екіден бір, 3 – бестен үш, 5 - сегізден бес. 
2 5 8 
1.Төмендегі ұғымдарды бөлшек түрінде жаз. Бестен төрт, үштен екі, 
мыңнан бір, жетіден бес, алтыдан төрт, жүзден үш. 
Суреттегі фигуралар неше тең бөліктерге ажыратылған және олардың 
нешеуі боялған? Боялған бөлікті бөлшек түренде жаз. 
Бөлшектерді сөзбен жаз: 4 , 7 , 1 , 1
9 10 100 1000