G. S. Tursinbayeva, G. M. Duschanova, J. S. Sadinov

geterofilliya
deyiladi 
(yunon. geteros-turli). Bitta bо‘g‘imda turli shakldagi va о‘lchamdagi 
barglarning uchrashiga 
anizofilliya
deyiladi (yunon. anizos-teng 
emas). 
81-rasm. Ochiq urug‘li о‘simliklar bargining kо‘ndalang kesigi:
1 – о‘tkazuvchi bog‘lam, 2 –endoderma, 3 – og‘izcha, 4 – barg mezofilli,
5 – transfuzion tо‘qimasi, 6 – ajratma kanali, 7 – albumin hujayrasi,
8 – naylar, 9 – okaymlen teshiklari. 
156

---

Barglarning 
yashovchanligi.
Barglarni 
o‘simliklarda 
yashovchanligi turlicha. Ko‘pchilik o‘simliklarda barglar bir necha oy 
yashaydi va qishda to‘kiladi. Doimiy yashil bargli o‘simliklarning 
barglarini faqat bir qismigina to‘kiladi, shuning uchun doim yashil 
bo‘lib, barglari to‘kilmaganga o‘xshab ko‘rinadi. Barglarning 
yashovchanligi turli o‘simliklarda turlicha masalan: qarag‘ay 2-yil, 
qora qarag‘ay - 6-7 yil, zarnob - 6-10 yil, araukariya - 15 yil, Afrika 
cho‘llarida yashaydigan velvichiya barglari esa 100 – yildan ortiq 
hayot kechiradi. 
Barglarning qarishi va to‘kilishi. 
Har bir о‘simlik turi bargining
 
hayoti ma’lum muddat bilan chegeralangan. Ignabarglilarda, subtropik 
va tropik turlarning barglari 3-5 yil va undan kо‘proq yashaydilar. 
О‘tsimon, bir yillik о‘simliklarning bargldari novdalari bilan birga 
nobud bо‘ladilar. Bargli daraxtsimon о‘simliklar ular qayerda 
yashasalar ham mazkur mamlakatning xazonrezgilik barg tо‘kilishi 
mavsumida, vegetayiya davrining oxirida barglarini tо‘kilishlari 
kuzatiladi.
Ayrim daraxtsimon о‘simliklarning barglari (siren) yashil holda 
tо‘kiladi, boshqa о‘simliklarda (qayin, jо‘kada)
 
ular sarg‘ayadilar yoki 
qizaradi (olcha).
 
Sariq barglarning vakuollarida karotin, qizil 
barglarda barg tо‘kilishidan oldin antotsin miqdori ortadi. Barglardan 
uglevodlar qishlovchi poya va novda organlarga о‘tadi, bargda esa 
qisman protein, gemitsellyuloza, qand moddalari qoladi. Barg 
tо‘kilishidan oldin uning asosida ajratiuvchi yoki bо‘linuvchi qavati 
shakllanadi (82-rasm).
Alohida qavatlarning qobig‘i shilimshiqlanadi va uziladigan barg 
ingichka о‘tkazuvchi bog‘lamda osilib turadi. Ajratuvchi qavatga 
birikib turgan hujayralarda suberinizatsiya (pо‘kaklashish) jarayoni 
kuzatiladi. Sungra esa fellogen va periderma shakllanadi. Barg 
tо‘kilish jarayoni stress holatga moslanish jihatdan katta ahamiyatga 
ega. 
157

---