G. S. Tursinbayeva, G. M. Duschanova, J. S. Sadinov

 
77-rasm. Boshoqdoshlar vakillari barg mezofillidagi hujayralarning 
proyeksiyasi: 
A – Arundinoid boshoqdoshlarning barg mezofilldagi 
ustunsimon hujayralari, B – Panikoid va xloridoid boshoqdoshlarning barg 
mezofillidagi karns-hujayralari (G.K. Zvereva bо‘yicha, 2011 y).
А
B
151

---

Gulsafsardoshlar oilasi vakillari barg mezofillining izolateral-
ustunsimon, izolateral-g‘ovaksimon va g‘ovaksimon tipliligi, ustki 
(adaksial) epiderma hujayralarining yirikligi, ayrim turlarida 
farqlanmasligi, g‘ovaksimon, ustunsimon hujayralarning xlorofill 
donachalariga boyligi, suv jamg‘aruvchi hujayraning mavjudligi, 
og‘izchalarning chuqur joylashganligi, о‘tkazuvchi bog‘lamlarning 
yopiq kollateral tipliligi, har bir о‘tkazuvchi bog‘lamlarning 
kollenxima hujayrasi bilan himoyalanganligi bilan farq qiladi (79-80 - 
rasmlar). 
Ochiq urug‘li о‘simliklar bargining anatomik tuzilishi. 
Ninabargli о‘simliklar bargining kо‘ndalang kesimi yarim doirasimon 
shakliga ega. Barg markazidan alohida transfuzion tо‘qima va yо‘g‘on 
78-rasm. Boshoqdoshlar vakillari barglarining anatomik tuzilishi: 
A
1
– A
2
- 
Stipa hohenackeriana
(arundenoid tipli barg mezofilli),
B
1
– B
2
- 
Aeluropus litoralis
(panikoid tipli barg mezofilli). Shartli 
belgilar: MH – motor hujayra, SK –sklerenxima, T – tuk,
UH – ustunsimon hujayra, E – epiderma, О‘H – о‘rab turuvchi 
hujayra, QH – qrans-hujayra (Berdibayeva, 2010). 
T 
E 
SK 
О‘H 
MH 
UH 
а
1 
а
2 
b
1 
b
2 
E 
SK 
M
H 
KH 
UH 
152

---

devorli endoderma bilan о‘ralgan 1 yoki 2 ta о‘tkazuvchi bog‘lam 
о‘tadi. Endodermadan tashqi tomonga qarab mezofill, undan keyin 
gipoderma va epiderma joylashgan. Ninabarglilarning epidermasiga 
yо‘g‘on pо‘st (qobiq) va kutikula mavjudligi xos bо‘lib, hujayra 
bо‘shlig‘i deyarli kо‘rinmaydi.
 
Og‘izchalar kо‘psonli, qatorlari paralel 
bо‘lib, bir yoki ikkala tomonda joylashgan. Gipoderma hujayralari 
ham yо‘g‘on pо‘stga (qobiqqa) ega.og‘izchalar tagidagi gipoderma 
qavati bо‘linib ketadi (mavjud emas).
Mezofill hujayralari hujayraning ichki tomonda hosil qilgan. 
Mezofill ustunsimon va g‘ovaksimon tо‘qimalarga bо‘linmagan. 
Mezofillda hujayralararo bо‘shliq va ajratma kanallar taraqqiy etgan. 
Qarag‘ay о‘simligi ignabargida epitelial hujayralar bilan о‘ralgan 2 ta 
ajratma kanal mavjud. Bu hujayralarning tashqi tomonda tolalarni 
о‘rab turuvchi hujayralar mavjud. Mazkur sklerenxima hujayrasi 
gipodermaga hujayrasiga birikib turadi. Bargning kо‘ndalang 
kesimida о‘tkazuvchi bog‘lamlar qiyshiq joylashgan bо‘lib, ksilema 
bog‘lamlari bargning ustki (adaksial) tomonga qarab joylashgan, 
floema esa bargning ostki (abaksial) tomonga qarab joylashgan.
Floema parenximasi ksilema parenximasiga nisbatan kuchli 
taraqqiy etgan. Ksilemaning parenxima hujayralari kraxmal tо‘playdi. 
О‘tkazuvchi bog‘lamni о‘rab turuvchi transfuziya tо‘qimasi – 2 ta tip 
hujayradan tuzilgan: yog‘ochlashmagan qobiqli tirik parenxima 
hujayralaridan hamda yog‘ochlashgan qobiqli va nayni g‘ovaklari 
chambarakli (transfuzion traxeidli) hujayralardan tuzilgan (81-rasm ).
153

---

О 
а 
b 
v 
50 mkm 
50 mkm 
50 mkm 
100 mkm 
50 mkm 
50 mkm 
g 
d 
e