G. S. Tursinbayeva, G. M. Duschanova, J. S. Sadinov

Bir urug‘ pallali o‘simliklarning barglarining anatomik 
tuzilishi.
Bir urug‘ pallali o‘simliklarning barg mezofilli har xil 
tipdagi to‘qimalardan tashkil topgan. Epidermada o‘ziga xos 
tuzilishga ega bo‘lgan og‘izchalarni o‘rab turuvchi hujayralar 
bargning uzunasi bo‘ylab joylashgan (boshoqdoshlar, gulsafsardoshlar 
oilasi vakillarida).
Boshoqdoshlar oilasi vakillarining barg plastinkasi murakkab 
tuzilishga ega. Boshoqdoshlar mezofillining о‘ziga xos 
xususiyatlaridan biri ularda kataksimon xlorenxima hujayralari 
mavjud bо‘lib, bunday hujayralar boshqa о‘simlik guruhlari barglarida 
uchramaydi. Boshoqdoshlar barglari mezofillining tuzilishi bо‘yicha 
guruhlarga ajratgan:
1.
Arundinoid va bambuzoid
2.
Panikoid va xloridoid 
Arundinoid tipli barg mezofilli о‘simliklar namlikni sevuchi 
о‘simliklarga xos (qamish). Epiderma hujayralari va og‘izchalar 
bargning ustki va ostki epidermalarida ham yirik. Bundan tashqari 
barg mezofillida motor hujayralari ham taraqqiy etgan. Barg mezofilli 
izolateral-ustunsimon tipli. Epiderma ostida 1-4 qatorli katakli 
ustunsimon hujayralar joylashgan. О‘tkazuvchi bog‘lamlar joylashgan 
qismda barg mezofilli ventrodorsal tipga ega. Floema va ksilemadan 
tashkil topgan о‘tkazuvchi bog‘lamlar yopiq kollateral tipga ega. Barg 
mezofillidagi hujayralar xlorofillga boy bо‘lib о‘zaro zich joylashgan. 
Barg mezofillining bambukoid tipi arundinoidga yaqin bо‘lib, u 
bambuklarda, veyniklarda uchraydi. Bunday tipli mezofillarning farqi 
ulardagi hujayra ichiga joylashgan ixtisoslashgan xlorofilli hujayralar 
mavjud (77-rasm).
150

---

Boshoqdoshlar mezofill hujayralarining о‘ziga xosligi ulardagi 
assimilyatsiyalovchi ustunsimon hujayralarda yо‘g‘onlashishning, 
bо‘rtma va g‘uddalarning mavjudligidir. Boshoqdoshlar barglarining 
panikoid va xloridoid tiplari ulardagi krans-hujayra va mezofillning C
4
tipi bilan xarakterlanadi. О‘tkazuvchi bog‘lamlari barg markazida 
joylashgan. Ular krans-hujayra bilan hamda bir qator ustunsimon 
hujayralar bilan о‘ralgan. Krans-hujayra proyeksiyasi kataksimon. Har 
bir о‘tkazuvchi bog‘lam orasida parenxima hujayralari joylashgan, 
ayrimlarini orasida suv saqlovchi hujayralari ham mavjud (tariq). 
Epiderma va ustunsimon hujayralari orasida bargni buralishini 
ta’minlovchi motor hujayralar joylashgan. Mezofillning xloridoid tipi 
poliploid tipning soddalashgan tipi bо‘lib hisoblanadi va u chо‘l 
о‘simliklari uchun xos tipdir (78-rasm).