Articles otlar oldidan qo’llanuvchi so’z turkumi artikl

Direct Speech: 
Indirect Speech: 
Jack asked me: “Where do you
 
live
?” – Jek mendan so’radi: 
“Qayerda yashaysiz?” 
Jack asked me: “What 
is 
your 
name?” – Jek mendan so’radi: 
“Isming nima?” 
Jack asked me
 where
 I lived – Jek 
mendan qayerda yashashimni so’radi 
Jack asked me
 what
 my name 
was 
– 
Jek mening ismim nima ekanligini 
so’radi 
 
4) Buyruq gaplarni
ko’chirma gapdan o’zlashtirma gapga aylantirsak, 
bog’lovchi 
sifatida
“to”
yuklamasi 
qo’llanadi: 
Direct Speech: 
Indirect Speech: 
Jack ordered me: “
Go 
to school” – 
Jek menga buyurdi: “Maktabga bor” 
The capitan commanded: “
Blow
 the 
bridge” – kapitan komanda berdi: 
“Ko’prikni portlating” 
The begger begged: “
Donate
 me 
100 sum” – tilanchi yolvordi: “100 
sum sadaqa bering” 
Jack ordered me 
to go
 to school – Jek 
menga maktabga bor deb buyurdi 
The capitan commanded 
to blow
 the 
bridge – kapitan ko’prikni portlatishga 
komanda berdi 
The begger begged 
to donate
 him 100 
sum – tilanchi 100 sum sadaqa so’rab 
yolvordi 
Agar 
buyruq gaplar bo’lishsiz shaklda bo’lsa,
o’zlashtirma gaplarda 
bog’lovchi 
sifatida “not to” yuklamasi
qo’llanadi 
Direct Speech: 
Indirect Speech: 
Jack ordered me: “
Don’t 
go to 
school” 
The capitan commanded: “
Don’t 
blow the bridge” 
Jack ordered me 
not to go
to school 
The capitan commanded 
not to blow
the bridge 
5)
“Say” and “Tell” 
a) “Say” fe’lidan so’ng to’ldiruvchi qo’llanmaydi: 
Subject + say + (that) + S + Verb 
Jack said that he was a student – Jek talaba bo’lganligini aytdi 

---

149 
b) “Tell” fe’lidan so’ng to’ldiruvchi qo’llanadi: 
Subject + tell + Object + (that) + S + Verb 
Jack told
 me
 that he was a student – Jek menga talaba bo’lganligini aytdi 
Bundan tashqari, 
“tell” fe’li ot bilan birikib kela oladi:
To tell a story –
hikoya aytib bermoq 
To tell a joke –
hazil tariqasida aytmoq 
To tell a secret –
sirni aytmoq 
To tell a lie –
yolg’on gapirmoq 
To tell the truth –
haqiqatni gapirmoq 
To tell the time –
vaqtni aytmoq 
FE’LNING SHAXSSIZ SHAKLLARI 
INFINITIVE 
Infinitive –
fe’lning shaxssiz shakllaridan biri bo’lib, o’zbek tilidagi 
harakat 
nomi
ga to’g’ri keladi. 
Ingliz tilida, 
“infinitive” fe’llar oldidan “to” yuklamasini qo’shib yasaladi va 
gapda “-sh, -ish, -moq” deb tarjima qilinadi.

To
 read – yozish, yozmoq 

 To
 study – o’qish, o’qimoq 
Infinitivning gapdagi vazifalari 
a)
 
Infinitive ega vazifasida: 
To learn
 English is difficult – ingliz tilini o’rganish qiyin 
To leave
 in a village is pleasant – qishloqda qolish yoqimli 

To drive
 a car in a big city isn’t easy – katta shaharda mashina haydash oson emas 
b)
 
Infinitive ot-kesim vazifasida: 
His duty is 
to keep
 the house clean – uning vazifasi uyni toza saqlash 
My hobby is 
to read
 English books – mening sevimli mashg’ulotim inglizcha kitoblar 
o’qish 
c)
 
Infinitive to’ldiruvchi vazifasida: 
I like 
to read books
 – men kitoblar o’qishni yoqtiraman 
He wants 
to study
 – u o’qishni xohlaydi 
d)
 
Infinitive hol (asosan, sabab va maqsad hollari) vazifasida: 
I went to the library 
to get a book
 – men kitob olish uchun kutubxonaga bordim 
Jack bought a book 
to read
 – Jek o’qish uchun kitob sotib oldi 
Infinitivening turlari 
Types
Active Voice 
Passive Voice 
Present Infinitive 
To do – qilmoq, 
bajarmoq 
To be done – qilinmoq, 
bajarilmoq 
Perfect Infinitive 
To have done – qilgan 
bo’lmoq 
To have been done – 
qilingan bo’lmoq 
Continuous 
Infinitive 
To be doing – 
qilayotgan bo’lmoq 
- 
Perfect Continuous 
Infinitive 
To have been doing – 
qilayotgan 

-

---

150 
bo’lmoq 
 
1)
 
Present Infinitive (Hozirgi zamon infinitivi) -
ish-harakatlarning boshqa bir ish-
harakatlarga nisbatan keyinroq bajarilishini, sodir bo’lishini ko’rsatadi. Ingliz 
tilida, 
hozirgi zamon infinitivini xohlagan fe’l bilan ishlatish mumkin:
It seems 
to rain
 – yomg’ir yog’adiganga o’xshaydi 
Jack decided 
to die
 – Jek parhez qilishga qaror qildi 
I want 
to translate
 this story – men bu hikoyani tarjima qilishni xohlayman 
You must 
clean 
the room – siz xonani tozalashingiz kerak 
 
I want this story
 to be translated 
– men bu hikoyani tarjima qilinishini xohlayman 
I want 
to be woken up
 at 2 o’clock – meni soat 2 da uyg’otishlarini xohlayman 
The room must 
be cleaned
 – xona tozalanishi kerak 
2)
 
Perfect Infinitive (Tugallangan zamon infinitivi) –
ish-harakatlarning boshqa 
bir ish-harakatlarga nisbatan oldinroq bajarilishini, sodir bo’lishini ko’rsatadi va 
gapda har qanday fe’llar bilan qo’llana olmaydi. U, asosan, quyidagi fe’llar
bilan qo’llanadi:
Seem –
ko’rinmoq 
Appear –
tuyilmoq 
Tend –
mug’ombirlik qilmoq 
Pretend –
bahona qilmoq 
Claim –
ma’lum qilmoq 
To be sure –
ishonchi komil bo’lmoq 
To be happy –
baxtli bo’lmoq 
To be lirely –
tuyilmoq, o’xshamoq 
Modal Verbs + have done 
Sarah
 claimed
 
to have translated 
the text – Sara matnni tarjima qilganligini ma’lum 
qildi 
They 
are lirely to have passed
 the exam – ular imtihondan o’tganga o’xshaydi 
Jack is happy. He 
must have entered
 the University – Jek baxtiyor. U unversitetga 
kirganga o’xshaydi 
They 
appeared to have cleaned
 the room – ular xonani tozalaganga o’xshaydi 
Compare: 
Present Infinitive 
Perfect Infinitive 
It seems 
to rain
 – yomg’ir 
yog’adiganga o’xshaydi 
 
They appeared 
to clean 
the room – 
ular xonani tozalaydiganga o’xshaydi 
It seems 
to have rained
 – yomg’ir 
yog’ib o’tganga o’xshaydi 
They appered 
to have cleaned
 the 
room – ular xonani tozalaganga 
o’xshaydi 
3)
 
Continuous Infinitive (Davomli zamon infinitivi) –
ish-harakat yoki voqea-
hodisalarning aynan hozir, boshqa bir ish-harakatlar bilan bir vaqtda davom etib 
bajarilayotganligini, sodir bo’lyotganligini ko’rsatadi va uning 
passive shakli 
yo’q.
Davomli zamon infinitivi ham har qanday fe’llar bilan qo’llanmaydi. U 
quyidagi fe’llar bilan qo’llanadi:
Seem –
ko’rinmoq 
Appear –
tuyilmoq 
Tend –
mug’ombirlik qilmoq 
Pretend –
bahona qilmoq 

---

151 
Claim –
ma’lum qilmoq 
To be sure –
ishonchi komil bo’lmoq 
To be happy –
baxtli bo’lmoq 
To be lirely –
tuyilmoq, o’xshamoq 
Modal Verbs + be doing 
It 
seems
 
to be raining
 – yomg’ir yog’ayotganga o’xshaydi 
They 
appear to be cleaning
 the room – ular xonani tozalayotganga o’xshaydi 
Sarah 
claimed to be translating
 the text – Sara matnni tarjima qilayotganligini 
ma’lum qildi 
Sarah 
must
 
be translating
 the text – Sara matnni tarjima qilayotgan bo’lsa kerak 
4)
 
Perfect Continuous Infinitive (Tugallangan davom zamon infinitivi) –
oldinroq boshlangan ish-harakatlarning boshqa bir ish-harakat bilan ham davom 
etib bajarilishini ko’rsatadi va uning 
passive shakli yo’q.
Tugallangan davom zamon infinitivi ham quyidagi fe’llar bilan qo’llanadi: 
Seem –
ko’rinmoq 
Appear –
tuyilmoq 
Tend –
mug’ombirlik qilmoq 
Pretend –
bahona qilmoq 
Claim –
ma’lum qilmoq 
To be sure –
ishonchi komil bo’lmoq 
To be happy –
baxtli bo’lmoq 
To be lirely –
tuyilmoq, o’xshamoq 
Modal Verbs + to have been doing 
It 
seems to have been raining
 since morning – ertalabdan beri yomg’ir 
yog’ayotganga o’xshaydi 
Sarah 
claimed to have been translating
 this text since yesterday – Sara bu matnni 
kechadan beri tarjima qilayotganligini ma’lum qildi 
Infinitivening qo’llanish holatlari 
Rule 1: 
Ba’zi fe’llar o’zidan so’ng fe’llarning infinitive shaklini oladi:
 
Verb + to do 
Afford – qurbi yetmoq.
Bu fe’l, asosan, gapda 
“can”
modal fe’li bilan qo’llanadi: 
I 
can afford
 to buy this book – bu kitobni sotib olishga qurbim yetadi 
Agree – rozi bo’lmoq 
He agreed to help me – u menga yordam berishga rozi bo’ldi 
Appear – tuyilmoq 
He appears to be tired – u charchaganga o’xshaydi 
 
Arrange – kelishmoq 
I arranged to meet my friend at the airport – men do’stim bilan aeroportda 
uchrashishga kelishdim 
Ask – so’ramoq 
I asked him to go with us – men undan biz bilan borishini so’radim 
Can’t bear* – toqat qila olmaslik 
I can’t bear to wait in long lines – uzoq vaqt kutishga toqatim yo’q 
Beg – yolvormoq, tilanmoq 
He begged to go with us – u biz bilan birga borish uchun yolvordi 
Begin – boshlamoq 
It began to rain – yomg’ir yog’ishni boshladi 
Care – xohishi bo’lmoq 
I don’t care to see that show – bu ko’rsatuvni ko’rishga xohishim yo’q 
Claim – ma’lum qilmoq 

---

152 
She claims to know a famous movie star – u mashhur kino yulduzini tanishini ma’lum 
qildi 
Consent – yon bermoq, rozi bo’lmoq 
She finally consented to marry Jack – nihoyat u Jekka turmushga chiqishga rozi bo’ldi