Органик кимё фанидан Ўқув-услубий мажмуа

Izomeriyasi va nomlanishi.
Etilen uglevodorodlarining izomeriyasi uchunchi vakilidan boshlanadi. 
Ular izomerlarining soni tegishli to‘yingan uglevodorodlarnikiga qaraganda ko‘p. Bunga sabab, ularda 
struktura izomeriyasidan tashqari fazoviy yoki geometrik (sis-trans) izomeriyaning mavjudligi 
hisoblanadi. Fazoviy izomeriya qo‘shbog‘ bilan bog‘langan ikki uglerod atomida bir xil funksional 
guruhlar bo‘lgan birikmalarda yuzaga keladi. Bu funksional guruhlar qo‘shbog‘ga nisbatan fazoda bir 
tomonda joylashgan bo‘lsalar sis-izomer, qarama-qarshi tomonda joylashgan bo‘lsalar trans-izomer 
hosil bo‘ladi. 
Bu izomeriyaning mavjud bo‘lishiga sabab shuki, qo‘shbog‘ bilan bog‘langan uglerod o‘z o‘qi 
atrofida aylana olmaydi. SHuning uchun funksional guruhlar fazoda uglerod – uglerod (C – C) 
bog‘lanish atrofida erkin aylana olmaydilar. Natijada izomeriya vujudga keladi. 
Etilen uglevodorodlarini ham uch xil nomenklaturada nomlash qabul qilingan. 
Emperik (tasodifiy) nomenklatura bo‘yicha alkenlar nomining–ilen qo‘shimchasi bilan tugallanadi: 
CH
2
= CH
2
- etilen 
CH
3
– CH = CH
2
- propilen
Ratsional nomenklatura bo‘yicha etilenni asos qilib olinadi va uning gomologlari etelenning hosilalari 
deb qaraladi. 
CH
3
– SN = SN
2 
- metiletilen 
Sistematik nomenklatura bo‘yicha etilen uglevodorodlarining nomi tegishli to‘yingan uglevodorodlar 
nomi oxiridagi –an qo‘shimchasini –en qo‘shimchasiga almashtirib hosil qilinadi. Radikallarning nomi 
va holati raqamlar bilan ko‘rsatiladi. Kushbog tutgan zanjir asosiy kilib olinadi. 
Alkenlardan xosil bulgan radikallarning umumiy nomi alkenlarlar deyiladi. Masalan, SN
2
=SN- vinil 
(etilen) radikali; SN
2
=S(SN
3
)- izopropenil; SN
3
-SN=SN-propinil; SN
2
=SN-SN
2
-allil.
Misol tarikasida kuyidagi birikmalarni sistematik nomenklatura buyicha nomlashni kuramiz: