Органик кимё фанидан Ўқув-услубий мажмуа

OH
-guruxidagi o’ziga xoslik bilan bog’liqligini ko’rsatadi. 
S = O
guruxi saqlovchi aldegidning dipol momenti (n-propilxlorida ham) n-butil spirtining dipol 
momentidan ancha katta, lekin shunga qaramasdan ayni birikmalarning qaynash xaroratlari 
ancha past. Spirtlardagi 
OH
-guruxining ta’siri juda katta va buni faqatgina qutblanishning ortishi 
bilan bog’lab tushuntirish mumkin emas. 

---

235 
Bu muammoni izohlash uchun, noorganik kimyoga murojat etib, vodorod saqlovchi qator 
birikmalarni qaynash xaroratlarini kuzatib o’tsak. 
Ba’zi gidridlar molekulyar massasining qaynash xaroratiga bog’liqligi. Qaynash xaroratiga 
vodorod bog’ning ta’siri 
Grafikdan ko’rinadiki molekulyar massani kamayishi bilan qaynash xarorati kamayib 
boradi. Bu qonuniyatdan uchta chekinish kuzatish mumkin: 
HF, H
2
O
va
NH
3
. 
HJ, HBr, HCI
ga o’tishda qaynash xarorati kamayadi: 
HF 
ning molekulyar massasiga nisbatan olinsa – 100 °S 
dan katta bo’lmasligi taxmin qilinsada, uning qaynash xarorati 19
o
C gacha ko’tariladi. 
HF
– 
galogen vodorodlar orasida molekulyar massa jihatidan eng yengili bo’lishiga qaramasdan eng 
yuqori qaynash xaroratiga ega. Keyingi ikki guruxda H
2
O va
NH
3
 
uchun qaynash xarorati mos 
ravishda oshib boradi. Lekin to’rtinchi guruxda birinchi vakili uchun bunday qaynash 
xaroratining ortishi kuzatilmaydi: 
CH
4
 
(eng yengil birikma) 
SiH
4
dan past xaroratda qaynaydi. 
Shunday qilib, uchta birikma (