B. Q. Xaydarov


  Yig‘indini aralash son ko‘rinishida ifodalang



Download 3,86 Mb.
Pdf ko'rish
bet27/103
Sana17.07.2022
Hajmi3,86 Mb.
#817488
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   103
Bog'liq
matematika 2qism 5 uzb

144. 
Yig‘indini aralash son ko‘rinishida ifodalang:
 
a) 2 + 
5
14
__
; b) 7 + 3
41
__
; d) 3 + 9
131
___
; e) 2 + 9
311
___
.
145. 
Noto‘g‘ri kasrni aralash songa aylantiring: a) 56
17
__
; b) 77
34
__
; d) 99
12
__
; e) 394
86
___
.
Uyda bajaramiz
146.
Sonni noto‘g‘ri kasr ko‘rinishida ifodalang:
a) 1
5
7
__
; b) 3 34
__
; d) 

9
15
__
; e) 7 9
316
____
; f) 12 218
494
____
; g) 112 451
1001
____

147. 
Qo‘shishni bajaring va natijani aralash son ko‘rinishida ifodalang:
a) 37
__
+ 67
__
; b) 11
12
__
+ 4
12
__
; d) 11
13
__
+ 9
13
__
; e) 23
29
__
+ 14
29
__
; f) 13
17
__
+ 11
17
__
+ 8
17
__
.
Mashq qilamiz
http://eduportal.uz


43
7
8
153.
8-rasmdan foydalanib
2
3
5
__
aralash sonni noto‘g‘ri kasrga aylantiring.
O
0
1
2
3
2
3
5
__
X
154. 
Sonni noto‘g‘ri kasr ko‘rinishida ifodalang: a) 3
5
8
__
; b) 2 49
__
;d) 12 17
25
__
; e) 12 
55
87
__
.
155.
Qo‘shishni bajaring va natijani aralash son ko‘rinishida ifodalang:
a) 3
5
_
+ 4
5
_
; b) 9
12
__
+ 14
12
__
; d) 78
_
+
5
8
_
; e) 13
25
__
+ 14
25
__
; f) 13
19
__
+ 11
19
__
+ 7
19
__
.
156.
Kilometrda ifodalang: a) 6 km
200 m
; b) 18 km 750 
m
; d) 11 km 925 
m
.
157. 
Avtomobil 250 km masofani 3 soatda bosib o‘tgan bo‘lsa, avtomobilning tezligini
toping. Javobni aralash son ko‘rinishida ifodalang.
158.
Ishchi 8 soatda 145 dona detal tayyorladi. U 1 soatda nechta detal tayyorlagan? 
Javobni aralash son ko‘rinishida ifodalang.
Uyda bajaramiz
148. 
Soatlarda ifodalang:
a) 2 soat 34 minut; b) 4 soat 43 minut; d) 6 soat 14 minut.
 
Namuna:
a) 2 soat 34 minut = (2 + 34
60
__
) soat = 2 34
60
__
soat.
149.
Oila bir haftada 12 kg kartoshka iste’mol qildi. Oila bir kunda o‘rtacha necha
kilogramm kartoshka iste’mol qilganini toping. Javobni aralash son ko‘rinishida 
ifodalang.
150. 
Uzunligi 2 9
15
__
m bo‘lgan sim, har biri 1
15
__
m bo‘lgan bo‘laklarga bo‘lindi. Nechta
bo‘lak sim hosil bo‘ldi?
151.
7-rasmdan foydalanib, noto‘g‘ri kasrni aralash son ko‘rinishida yozing.
7
2
__
= 3 1
2
__
;
19
8
__
= __________;
a)
b)
21
4
__
= __________;
11
3
__
= __________.
d)
e)
152. 
Olim: “Bo‘yim 
9
6000
____ 
km, vaznim esa 
2
50
__ 
tonna”, – deb aytdi. U adashmayap-
timi?
http://eduportal.uz


44
Aralash sonlarni qo‘shish va ayirish bu amallarning xossalari asosida bajariladi.
1-misol.
2
2
5
_
va 1 1
5
_
sonlari yig‘indisini toping.
Yechish:
2
2
5
_
= 2 +
2
5
_
va 1 1
5
_
= 1 + 1
5
_
bo‘lgani uchun (1-rasm)
2
2
5
_
+ 1 1
5
_
= 2 +
2
5
_
+ 1 + 1
5
_
= 2 + 1 +
2
5
_
+ 1
5
_
= 3 + 3
5
_
= 3 3
5
_
.
Bu qisqacha quyidagi ko‘rinishda yoziladi (2-rasm):
2
2
5
__

1
1
5
__

3
3
5
__
+
+
2-misol.
2
4
5
_
va 1
2
5
_
sonlarning ayirmasini toping. 
Yechish: 
(3-rasm) 
2
4
5
_

1
2
5
_
=
2
+ 4
5
_

(1
+
2
5
_
)
=
2
+
4
5
_

1

2
5
_
=
(2

1)
+
( 4
5
_

2
5
_
)
=
1
+
2
5
_
=
1
2
5
_
.
Bu qisqacha quyidagi ko‘rinishda yoziladi (4-rasm):
2
4
5
__

1
2
5
__

1
2
5
__
– 

Aralash sonlarni qo‘shishda (ayirishda) ularning butun va kasr qismlari alohida-
alohida qo‘shiladi (ayriladi).
Ba’zida aralash sonlarni qo‘shishda kasr qismlar yig‘indisi noto‘g‘ri kasr bo‘lishi 
mumkin. Bunday hollarda noto‘g‘ri kasrning butun qismi ajratiladi va butun qismlar 
yig‘indisiga qo‘shiladi. (5-rasm)
3-misol.
 
1 34
_
+ 1

4
_
= 2
5
4
_
= 2 +
5
4
_
= 2 + 1 14
_
= 2 + 1 + 14
_
= 3 1
4
_
.
+
=
Ba’zida, aralash sonlarni ayirishda kamayuvchining kasr qismi, ayriluvchining 
kasr qismidan kichik bo‘lishi mumkin. Bunday hollarda 1 butun “maydalanadi”. 
ARALASH SONLARNI QO‘SHISH VA AYIRISH
48
1
3
+
=
2

=
4
5
http://eduportal.uz


45
Buni quyidagi misolda tushuntirish mumkin:
4-misol.
 
Ayirmani hisoblang: 
 
3 13
_
– 1
2
3
_
.
1
3
_

2
3
_
. Demak, kamayuvchining bitta butunini maydalaymiz (6-rasm)
:
3 13
_
= 2 + 1 + 13
_
= 2 + 1 13
_
= 2 + 43
__
= 2 43
__
.
=
Endi ayirmani hisoblaymiz (7-rasm)
: 2
4
3
__ 
– 1
2
3
_
= 1 
2
3
_

Bu qisqaroq 
5
2
9
_
– 2
4
9
_
= 4 11
9
__
– 2
4
9
_
= 2 79
_
ko‘rinishda yoziladi.
Butun sondan kasr son ayrilayotganda ham xuddi shunday yo‘l tutiladi, ya’ni
1 butun “maydalanadi”. Buni quyidagi misollarda tushuntirish mumkin (8-rasm)
:
5-misol.

3 –1 34
_
= 2 44
__
– 1 34
_
= 1 14
_
.
=
6
Mashq qilamiz
159. 
(Og‘zaki) Hisoblang va yig‘indini qanday topganingizni tushuntiring.
a) 2 13
_
+ 1;
b) 3
2
3
_
+ 2; d) 4 + 2
2
5
_
; e) 3 1
5
_

2
5
_

160. 
Yig‘indini toping.
a) 1 1
12
__
+ 2 1
12
__

b) 3
5
9
_
+ 1 19
_
;
d) 4
2
9
_
+ 1 19
_
;
e) 3 38
_
+ 1 18
_
.
N
amuna:
Yuqorida yechilgan 1-misol.
161. 
Yig‘indini toping va natijani aralash son ko‘rinishida tasvirlang:
a) 38
_
+ 78
_
;
b) 6
11
__
+ 8
11
__

d) 
2
3
_

2
3
_

e) 11
12
__
+ 7
12
__
.
Namuna:
Yuqorida yechilgan 3-misol.
162.
Yig‘indini toping.
a) 3 1
2
_
+ 1
2
_

b) 34
_
+ 1 14
_
;
d) 4 13
_
+ 1
2
3
_
;
e) 2 38
_
+ 3
5
8
_
.

Namuna:
Yuqorida yechilgan 3-misol.
163.
Yig‘indini toping.
a) 1
5
_

2
5
_
+ 7;
b) 18
_
+ 2 + 38
_
;
d) 10 + 18
_
+ 38
_
; e)
5
1
13
__
+ 4
13
__

5
13
__
.
7
8
http://eduportal.uz


46
164. 
Yig‘indini toping.
a) 3
1
11
__
+ 2
3
11
__
;
b) 6
5
7
_
+ 9 17
_
;
d) 3 7
13
__
+ 2
5
13
__
.
165. 
Yig‘indini toping.
a) 5 13
_

2
3
_

b) 
5
7
_
+ 1
2
7
_

d) 5 1
5
_
+ 2 4
5
_

e) 1 34
_
+ 5 14
_
.
166. 
Yig‘indini toping.
a) 49
_

2
9
_
+ 1; 
b) 4
11
__
+ 3 + 3
11
__

d) 1
5
12
__
+ 1
12
__
+ 1
12
__

e) 12 + 
5
6
_
+ 16
_
.
167. 
Yig‘indini toping.
a) 3
8
17
__
+ 2
13
17
__

b) 6
9
14
__
+ 2
13
14
__

d) 1
5
7
_
+ 1 67
_

e) 5 78
_
+ 3 38
_
.
 
Namuna:
 
Yuqorida yechilgan 2-misol.
Uyda bajaramiz
Mashq qilamiz
168.
Yig‘indini toping.
a) 
5
4
5
_
+ 2
2
5
_
;
b) 2 7
16
__
+ 2 3
16
__
;
d) 10
5
8
_
+ 1 38
_
;
e)
5
3
5
_
+ 3 4
5
_
.
Namuna:
Yuqorida yechilgan 3-misol.
169.
(Og‘zaki) Ayirmani toping:
a) 3 1
2
_
– 2
;
b) 
5
2
3
_
– 4;
d)
5
7
9
_
– 3;
e) 12 14
_
– 9.
170.
(Og‘zaki) Butunni “maydalash” usuli bilan ayirmani hisoblang:
a) 1 – 1
2
_
;
b) 1 – 
2
5
_
;
d) 1 – 13
_

e) 1 – 3
10
__
.
N
amuna:
Yuqorida yechilgan 5-misol.
171.
Ayirmani toping:
a) 3 – 13
_
;
b) 6 – 37
_
;
d) 4 – 19
_

e) 8 – 
2
3
_
.
Namuna:
Yuqorida yechilgan 5-misol.
172.
Ayirmani toping:
a)
5 – 2
1
2
_
;
b) 6 – 1 1
2
_
;
d) 6 – 3
2
5
_

e) 4 – 2 3
5
_
.
Namuna:
Yuqorida yechilgan 5-misol.
173.
Paroxodning turg‘un suvdagi tezligi 22 km/h. Daryo oqimining tezligi esa
2
2
3
_
km/h, paroxodning oqimga qarshi tezligini toping.
http://eduportal.uz


47
179.
Ayirmani toping:
a)
5
2
3
_
– 
1
3
_
;
b) 7
5
8
_
– 
1
8
_
; d) 4
5
7
_
– 
3
7
_
;
e) 10 89
_
– 
2
9
_
.
180.
Ayirmani toping:
a) 6 34
_
– 2
1
4
_
;
b) 4 78
_
– 2
1
8
_
; d) 3
2
5
_
– 1 1
5
_
;
e) 9 
2
11
__
– 8 1
11
__
.
Namuna:
Yuqorida yechilgan 2-misol.
181.
Ayirmani toping:
a) 1
5
9
_
– 
8
9
_
;
b) 1 1
12
__
– 
5
12
__
;
d) 8 37
_
– 5
5
7
_
;
e) 4 18
_
– 1
5
8
_
.
Namuna:
Yuqorida yechilgan 4-misol.

Download 3,86 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   103




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish