Zarralar fizikasi

cor
=----
3
м
iWferg/sni’f i
И
1&Ш И Г *
<7 
G
Yadro tomchi tebranma energiyasi:
Ш
M j
ч1/ 2
3 
MR
2
/
t / 3i
Tomchi modeliga ko‘ra, yadroning sirt tebranma energiyasini yadroning 
qo‘zg‘algan (uygcongan) holatlari energiyasi deb qarash mumkin. Hamma 
juft-juft yadrolar birinchi uyg6ongan holatining xarakteristikasi 2+. Birinchi 
uygcongan holatda bir foton, ikkinchisida ikki foton va h.k. Spinlari 1 va 3
122

---

I к)1 Igan holatlar taqiqlangan. 4.1 -rasmda yadrolaming tebranma uyg6ongan 
e nergiya sathlarining nazariy sxemasi keltirilgan.
N=3 
E=3h W 
----------------------------------------------- 0+ 2+ 3" 4 6
N=2 
E=2h W 
----------------------------------------------- 0+ 2+ 4+
N=1 
E=h W 
----------------------------------------------- t
N=0 
E=0 
----------------------------------------------- 0+
4.1-rasm.
Real yadrolar haqiqatan ham tebranma modelning oldindan aytgan 
tavsiflariga mos spektrga ega.
Tomchi modeliga asoslanib Vayszekker deyarli barcha yadrolar uchun 
tajribalarga qanoatlanarli ravishda to6g‘ri keladigan yadro bog'lanish 
energiyasining yarim emperik formulasini yaratdi.
Tomchi modeliga ko‘ra, izobar yadrolarda (3-yemirilishga nisbatan
turg-unlik shartini va p-yemirilish turlarini ko‘rsatish mumkin. Bulardan 
tashqari, bu model asosida yadrolarning boMinishini tushuntirish oson. 
Masalan, yadrodagi protonlar kulon o ‘zaro ta ’sir energiyasining sirt 
deformatsiyasiga ta’siri Z ning katta qiymatlarida sezilarli bo'ladi.
Agar protonlaming kulon energiyasi sirt taranglik energiyasidan katta
Бк
bo6Isa, 
F - z
shartni qanoatlantiradigan yadro sirt deformatsiyalariga
a
nisbatan barqaror boMolmay qoladi va o^-o^idan ikki boMakka parchalanib
Z
2
ketadi. Yadroning boMinishiganisbatan barqarorlik sharti —-<46,52 tajriba
A
natijalariga mos keladi.
Shunday qilib, tomchi modeli yadroda tebranma holatlami, p -yemirilishga
nisbatan turg6unlik shartlarini, yadro bog‘lanish energiyalarini, yadroning 
boMinish shartlarini yaxshi tushuntiradi, lekin magik yadrolar, yadroning 
uyg'ongan holat xossalarini tushuntira olmaydi.