Farg’ona Profayling Maktabining electron kutubxonasi

Inson ongining rivojlanishi
Inson psixikasi bilan eng yuksak taraqqiy etgan hayvon psixikasi o’rtasida katta farq 
mavjud. Hayvonlar "tili"bilan inson tilini hech bir jihatdan taqqoslab bo’lmaydi. 
Hayvon o’z to’dasidagi boshqa o’ziga o’xshash hayvonlarga ayni chog’dagi 
bevosita vaziyat bilan cheklangan hodisalar haqida faqatgina signal berolsa, inson 
til yordami bilan boshqa odamlarga o’tgan, hozirgi va kelgusi zamondagi narsalar 
haqida axborot berishi va ularga ijtimoiy tajribani o’tkazishi mumkin.
Hayvon va odam tafakkurining bir-biridan farq qilishi ular 
tili o’rtasidagi
farqqa bog’liqdir. Inson abstrakt tafakkurga, hayvon esa amaliy tafakkurga ega. 
Odam zaruriyatga mos ravishda ongli suratda ish ko’rish qobiliyatiga ega. 
Qurol 
yasash va uni asrash
qobiliyatiga egalik odam psixikasi bilan hayvon psixikasining 
bir-biridan ajratuvchi ikkinchi muhim farq hisoblanadi. Konkret vaziyatdan 
tashqarida hayvon hech vaqt qurolni boshqa narsalardan farqlab, qurol sifatida 

---

Farg’ona Profayling Maktabining electron kutubxonasi 
https://t.me/profayling_uz 
37 
ajratmaydi va uni keyinchalik foydalanish uchun saqlab qo’ymaydi. Aniq vaziyatda 
qurol o’z rolini o’tab bo’lgach, shu zahotiyoq, hayvon uchun qurollik sifatini 
yo’qotadi. Odam ilgaridan o’ylab qo’yilgan reja bilan qurol yasaydi, quroldan 
tegishli maqsadlarda foydalanadi hamda uni saqlab qo’yadi. Odam nisbatan doimiy 
buyumlar olamida yashaydi. Odam quroldan foydalanish tajribasini boshqalardan 
o’rganadi va o’zi bu tajribani boshqalarga o’rgatadi. Odam psixik faoliyatining 
hayvonlar psixikasidagi uchinchi farqi shuki, 
inson o’zidan keyingi avlodlarga 
ijtimoiy tajriba qoldiradi
.
Odam bilan hayvon o’rtasidagi to’rtinchi g’oyat muhim farq 
hissiyot 
o’rtasidagi farqdir. Rivojlanish sharoitlarining turlicha bo’lishi odam psixikasining 
hayvon psixikasidan ajratuvchi muhim farqlardan hisoblanadi. Agar odam insoniyat 
tajribasini o’zlashtirmas ekan, o’ziga o’xshagan odamlar bilan munosabatga 
kirishmas ekan, shaxs sifatida tarkib topmaydi. Inson ongining rivojlanishiga asosiy 
omil mehnat faoliyati, ya'ni odamlarning birgalikda qurol yasash va undan 
foydalanish faoliyatlari bo’lgan.
Mehnat faoliyati ijtimoiy munosabatlar taraqqiyotiga ta'sir qiladi, ijtimoiy 
munosabatlarning rivojlanishi esa mehnat faoliyatining takomillashuviga ta'sir 
ko’rsatadi. Inson ongi mehnatda rivojlanadi. Inson ongi evolyusion taraqqiyot 
jarayonida aks ettirishning eng yuksak shakli sifatida maydonga kelib, ong tufayli 
odam moddiy dunyodagi narsalarning ob'ektiv, barqaror xususiyatlarini ajrata oladi 
va shu asosda tevarak-atrofdagi voqelikni o’zgartira oladi. Demak, inson 
psixikasining oliy bosqichini ong deb atash mumkin.