Tosh kent davlat a g r ar universiteti ozbekjlston r espublik asi fanlar akadem iyasi z o o L o g iy a in st it u t I

Patogenez va kasallik belgilari. 
Baliqlar organizmiga tushib. 
qo‘zg‘atuvchilar turli xil organ va to‘qimalarga o‘tadi hamda paren- 
ximatoz organlarda, mezenterial to‘qimasida va seroz membra- 
nalarida asosan lokal tuberkulyozli kaziozli mikronekrozni keltirib 
chiqaradi. Yalpi shakllari uchramaydi.
Inkubatsion davri 28 kundan 3-4 oygacha boiadi.
Mikobakteriozning tashqi belgilari qo‘zg‘atuvchining patogen- 
ligiga va baliqlar turiga qarab o'zgarib turadi kasallik surunkali 
kechadi.
Yovvoyi baliqlarda asosan oztb ketish, ishtaha yo‘qolishi, 
terisimng oqarishi, tangachalarining chiriy boshlashi va tushishi, 
terida yuza yoki chuqur yaralar hosil boiishi, ko‘zning chaqchayishi 
va tushishi, umurtqa suyagining qiyshayishi, assit kuzatiladi. Kasal 
baliqlar ezilgan, egiluvchan holatda suzadi, akvarium burchaklarida 
tiqilib turadi.
Akvarium baliqlarining har-xil turlarida alohida belgilari ustun- 
lik qilishi qayd etilgan: danioda - ko‘zning chaqchayishi, petush- 
kada assit, pitsilsimonlarda - ozib ketish, karpsimoniarda -
tvorogsimon kasallik qayd etiladi.
Patologoanatomik o‘zgarishlar. 
Barcha baliq 
turlarida 
kasallikning patologoanatomik ko‘rinishi nisbatan bir xil. Baliqni 
yorib ko‘rganda taloq, jigar, buyrak, yurak, ichak, jabra, muskullar, 
jinsiy bezlar, teri ostida ko‘p miqdorda kichik oicham li tugunlarni, 
oq-kulrang yoki jigarrangli tariq doniga o‘xshash belgilami topish 
mumkin. Sixlid va anabatid ko‘pincha qora rangga ega boiadi. 
Keyingi bosqichlarida tugunlar kapsulaga o‘raladi, qattiqlashadi, 
bir-biriga qo‘shiladi, organlarda egrisimon ko‘rinishda boiadi.
80

---

Ular gistologik jihatdan issiq qonli hayvonlar epitelioid tuber- 
kulyozlarga o‘xshaydi, ammo ularning yallig‘lanish reaksiyalari 
kuchsiz sodir boiadi. Kislotaga chidamli bakteriyalar ko‘pincha 
tugunlar raarkazida joylashadi.
Diagnostika. Tashxis klinik belgilari, patologoanatomik o‘zga- 
rishlari asosida va bakteriologik tekshirishlar natijasida qo‘yi!adi. 
Kislotaga chidamli bakteriyalar Sil-Nilsen buyogiga bo‘yalganda 
buyraklar, taloq va jigar tarkibida ko‘rinadi. Shubhali holatlarda ular 
Petroniyan muhitida qondan, assit suyuqliklari va parenximatoz 
organlarga ekiladi va qo‘zg‘atuvchining turi aniqlanadi.
Davolash usullari:
Sil kasalligining davolash usullari hali o ‘rganilmagan. Kasallik 
alomatlari gumon qilinayotgan baliqlar va barcha o‘simliklar 
akvariumdan olib tashlanadi. Akvariumni va tub qatlami toshlarini 
yaxshilab tozalanadi va zararsizlantiriladi.
Oldini olish va qarshi kurasb choralari. Baliqlar mikobak- 
teriozini davolash ishlab chiqilmagan; antibiotiklar (penitsillin, 
polimiksin, tetratsiklin) va sulfanilamidlar samarasiz hisoblanadi. 
Shuning uchun radikal chora-tadbirlar: akvariumdagi hamma 
baliqlar yo‘q qilinadi, suv va o‘simliklar almashtiriladi, akvarium 
3% Ii xloramin yoki kamida 5% faol xlor tarkibiga ega boigan aniq 
oqartiruvchi eritma bilan dezinfeksiya qilinadi. Kislotalar dezin- 
fektantlar uchun samarasiz. Tuproq va uskunalar 30 daqiqa davo­
mida qaynatish orqali sterilizatsiya qilinadi.
Kasallikning oldini olish asosan akvariumlar va hovuzlardagi 
tozalikni saqlab turish, ulami ekskrementlardan muntazam tozalash; 
olib kelingan baliqlarning optimal zichligiga muvofiqligi; muntazam 
dezinfeksiyalash va akvarium uchun alohida baliq ovlash vositalari 
va parvarishlash buyumlarini saqlash; baliqlarga yuqori mahsuldor 
ozuqa; infeksiyalangan baliqlar va ularning ichki organlarini 
qaynatilgandan keyin baliqlarga berish hamda yangi baliqlami 
karantin qilish kabi tadbirlami amalga oshirish kerak.