va inunosabatlar aks etadi?
■ «Alpomish» dostonining axloqiy tarbiyadagi ahamiyati nimada?
Topshiriq. Quyidagi matnni diqqat bilan o ‘qib chiqing va o ‘z
fikringizni bildiring.
49
TIL QUDRATI
Qadim-qadimlarda oqil va odil bir odamning suluv qizi bo‘lgan
ekan. Shu qizga ikkita farishtaning ishqi tushibdi. Qiz ulardan qaysi
biriga ko‘ngil berishini bilmay qolibdi. Farishtalar qizning visoliga
yetishish ilinjida yelib-yuguraverishibdi. Nihoyat, qiz ularga shundav
debdi: «Men yurt farzandi bo‘la oladigan o ‘g‘ilga ona boiishni
istayman. Uni qanday tarbiyalashga qodirliklaringni bilishim kerak. Ana
shunga qarab sizlarga qarorimni aytaman. «Bu ish faqat mening
qo‘limdan keladi. Men unga ilm o ‘rgataman, riyoziyotdan, l'alakiyotdan
saboq beraman. Siyosat bilan shug‘ullanadi. Ajnabiy tillarni egallaydi.
Olamga dong taratadi», - debdi birinchi farishta.
Navbat ikkinchisiga kelganda, u aytibdi: «Avloddan - avlodga me-
ros qoladigan asosiy boylik - til. Ona tili bor ekan, Vatan bor. Xalqning
umr o ‘lchovini tili belgilaydi. Dunyodagi bor go‘zallik va sehrii ona
allasini eshitmoqlik baxti til bag‘rida, maqsadimni anglagandursan? Men
o ‘g ‘lingni tiliga xiyonat qilmaslikka, qo‘shiq, ertak, dostonlar aytib, ana
shu ona tilimiz uchun jonini ham ayamaslikka o ‘rgataman.»
Bu gaplardan olim farishta qahqaha urib kulib, raqibini aqli pastlikda
ayblabdi. 0 ‘rtadagi tortishuv janjalga aylanibdi. «Janjallashmanglar, -
debdi qiz, - yurtda ulug‘ donishmand bor, o‘shaning huzuriga boramiz.
Hammasi o ‘sha joyda hal qilinadi. Uning hukmi mening uchun qonun
bo'ladi». Donishmand yoniga borishibdi. U nizo qo‘zg‘agan barcha gap-
so‘zlami tinglabdi-yu. «aqli past» farishtaga debdi: «Qiz seni sevadimi-
yo‘qmi, bilmayman. Lekin otalik sharafiga sen loyiqsan...»
BILASIZMI?
«Qaysar» so‘zining m a’nosini bilasizmi?
«Qaysar» so‘zining asosiy m a’nosi «Rum podshosi, podsho» bo‘lib,
hozirgi kunda «o ‘jar» m a’nosida ishlatiladi. Bu so‘z o ‘zbek tiliga arab
tilidan o ‘tgan, arablar esa yunoncha «Kesar»( yunonlar lotincha «Sesar»
- «Sezar»ni «Kesar» deb o ‘qiganlar) so‘zini o ‘z tillariga moslab ayni
«qaysar» shaklida olganlar. «Alpomish» dostonida Hakimbekka ko‘proq
«qaysar» sifati beriladi: «Qalmoq yurtini bo'zlatar, Borayotgan shunday
qaysar,
Qavatinda
Barchin
dilbar...»,
«Dushmanlarni
izillatgan
Hakimbek qaysaring keldi» va h.
K o‘rinib turganiday, bu so‘z dostonda «botir», «qo‘rqmas», «mard
bek» m a’nolarida qo‘llangan, zero mazkur sifatlarning shoxlarga
xosligini isbotlash zarurati yo‘q ...
50
BU QIZIQ!
Dedim:
- Insonga hamisha kamlik qiladigan xislatlar nimalar?
Dedi:
- Ular uchta: bilim, odob, fahmu-farosat.
Dedim:
-Ularga erishish yoMlari qanday?
Dedi:
Bilimga kishi o‘z mehnati orqali etishadi, odobga - bilim,
ota-ona va ustozlar ko‘magida erishiladi. Fahm-farosat faqatgina
ato etiladi! (O.Mahmudov. «Ota farzandiga nega tanbeh
beradi»).
Do'stlaringiz bilan baham: |