Qarshi kurashning

Buyuk Britaniya. 
M a’lumotlarga ko‘ra, 1,5 million britaniyalik 
musulmonlarning 610 mingini pokistonlik, 200 mingini bangladeshlik, 
160 mingini hindistonlik, 350 mingini Yaqin Sharq va afrikaliklar 
tashkil etadi. Ularning soni yiliga 30 mingga ko‘paymoqda.
Ayrim mutaxassislar, yaqin 20 yil ichida islomni qabul qilganlar 
soni musulm on-emigrantlar sonidan ham oshib ketishi mumkin deb 
taxmin qilmoqdalar.
Islomni qabul qilayotganlarning o'rtacha yoshi 30—50 orasida bo‘lib, 
ularning ichida o ‘rta sinf vakillari va ayollar ko'pchilikni tashkil etadi. 
Xususan, britaniyalik musulmonlarning 1 millioni ayollar deb taxmin 
qilinadi. Islomni qabul qilish bilan bog'liq jarayonlar haqida gap ketar 
ekan, ayrim mutaxassislar uni qiyosiy teologiya rivojlanishi bilan bog‘liq 
deb bilsalar, b a’zilar uning k o ‘payib borishini ushbu din haqidagi 
salbiy m a’lum otlarning ko‘payib ketishiga o ‘ziga xos javob sifatida 
baholaydilar.
M usulmonlarning soni ortib borishi bilan birga ularning mamlakat 
ijtimoiy-siyosiy hayotidagi mavqei ham mustahkamlanib bormoqda. 
Bugungi kunda Lordlar palatasida 3 ta, Umumiy palatada 1 ta, mahalliy
53

---

parlam entda 160 m usulm on faoliyat olib borayotgani ham buni 
tasdiqlaydi.
M amlakat musulmonlariga, 2 ming masjid va ibodat uylari, 80 ta 
madrasa xizmat ko‘rsatmoqda. 1962-yildan Londonda o ‘z oldiga islomni 
targ‘ib qilish ham da musulmon va nom usulm onlar o ‘rtasida do‘stlik 
rishtalarini o'rnatishni maqsad qilib qo'ygan «Birlashgan Qirollikning 
islom missiyasi» faoliyat olib bormoqda. U masjidlar qoshida tashkil 
etilgan markazlari «Yosh musulmon» gazetasini tarqatish orqali aktiv 
missionerlik faoliyatini olib bormoqda.
1970-yilda Londonda Saudiya Arabistoni yordamida musulmonlar­
ning «Birlashgan Qirollik va Yevropa ittifoqi» tashkiloti tuzildi. 1979- 
yildan m am lakatda «Islom m atbuoti ittifoqi» tashkil qilindi.
Musulmonlarning ko‘payishi, islomning keng tarqala borishi bilan bir 
qatorda Buyuk Britaniyada ham islom bayrog‘i ostida faoliyat yuritadigan 
diniy ekstremistik tashkilotlar ham paydo bo‘lganini ta’kidlash zarur. 
Juniladan, «Hizbut-tahrir»ning shtab kvartirasi aynan Britaniyada joylashgan 
deb hisoblanadi. Shuningdek, mamlakatda terrorchilikni qo'llab-quwatlov- 
chi «Islom xayriyasi» tashkiloti ham faoliyat olib boradi.
«Terrorizmga qarshi kurash to‘g‘risida»gi yangi qonun bo‘yicha mam­
lakatda 21 tashkilot terrorchilik uyushmasi ro‘yxatiga olingan bo‘lib, ulardan
14 tasi islom bayrog‘i ostida faoliyat olib boradi.
U m um an olganda, xulosa o ‘rnida shuni aytish mumkinki, hozirda 
Gretsiyada o ‘zgarishsiz qolayotganini va Islandiyada deyarli yo‘qligini 
inobatga olmaganda, G'arbiy Yevropaning barcha mamlakatlarida m u­
sulmonlarning soni tez o‘sib bormoqda. Buning bir qator sabablarini 
ko‘rsatish mumkin. Eng aw alo, m usulm on oilalarida tug'ilishning 
yuqoriligini va bunga zid ravishda yevropalik (xristian) oilalarda 
tug‘ilishning pasayib ketayotganini ta’kidlash zarur. Bunda «Bitta oila- 
bitta farzand» degan yondashuvning ustuvorligi va ayni paytda, 
m utaxassislar fikricha, ayollarning ijtim oiy faolligini oshirishga 
qaratilgan feministik harakatlar ham o ‘z ta’sirini o ‘tkazmoqda.
Bu jarayon moddiy qashshoqlik, iqtisodiy qiyinchiliklar, millatlararo 
nizolar, fuqarolar urushidan qochishga intilayotgan kishilaming tinch va 
iqtisodiy jihatdan rivojlangan Yevropa mamlakatlarida qanday bo'lmasin 
o'mashib olishga harakat qilishlari natijasida ham chuqurlashib bormoqda.
M usulm onlar «an’anaviy jamiyat» vakillari bo'lib, ularda qon- 
qardoshlik aloqalari kuchli ekani e’tiborga olinsa Yevropa mamlakatla­
rida ularning yangidan-yangi mavzelari tez ko'payib borayotganining 
yana bir sababini tushunib yetish m um kin bo ‘ladi. «Ochiq jamiyat» 
tam oyillari hukm ronligi, o ‘zgacha qadriyatlar, an ’analar, urf-odat- 
lar, turm ush tarzining himoya qilinishi, qon-qardoshlik aloqalarini 
tiklashga xizmat qiladigan tegishli huquqiy, demokratik tizimlarining 
mavjudligi ham bunga xizmat qilmoqda.
54

---

Shu bilan birga, mavjud iqtisodiy munosabatlar, ya’ni, bunday 
aloqalarning mustahkamligi va em igrantlar hayoti, m ehnati uchun 
huquqiy kafolatlarning mavjudligi ham ko'proq «jozibador» omil sifatida 
chiqmoqda.
Musulmonlar sonining o‘sishi haqida gap ketar ekan, bunda lisoniy 
yaqinlik omili ham muhim omil bo‘layotganini qayd etish lozim. Boshqacha 
aytganda, Yer yuzining turli chekkalaridagi mustamlakalarida o ‘z tillari va 
madaniyatini singdirishga harakat qilgan va bu yo‘lda muayyan muvaffaqiyatga 
erishgan davlatlar asosiy emigratsiya unvoniga aylanmoqda. Fransiya mu- 
sulmonlarining katta qismi Mag'rib (Jazoir, Tunis, Marokash)dan, ang- 
iiyalik musulmonlarning aksariyati Hindiston, Pokiston va Bangladeshdan 
ko'chib kelganlar ekani ham buni tasdiqlaydi.
Va, nihoyat, Yevropa tub aholisining islomni qabul qilishi bilan 
bog‘liq jarayonlar chuqurlashib borayotgani ham musulmonlarning 
ko‘payib borishiga zamin yaratayotganini ta’kidlash zarur.
Shu bilan birga, Yevropaning deyarli barcha mamlakatlarida islomiy 
diniy ekstremistik tashkilotlar faoliyat olib bormoqdaki, bu m intaqa 
aholisida islom to‘g‘risidagi noto‘g‘ri tasawurlarning shakllanishiga ham
o ‘z ta’sirini o‘tkazmoqda.