Qarshi kurashning

20 Edward L. Quenn, III, Stephen R. Prothero, an d Gardiner Shattuck, Jr. The
Encyclopedia o f American Religious History. (N ew York: Facts on File, 1996), p. 320.
21 Islam in the United States, FACT S H E E T (According to the US State Dept.);
Source: Zogby International, August 2000, Survey comm issioned b y the American
Muslim Couneil.
22 Islam
v 
neislamskom mire — http://www. africana.ru/konkurs/raboti/Tulsky/islam.htm.
49

---

departamenti xodimlari «iftorlik»lar uyushtirishni yo'lga qo‘ygan bo‘lsalar,
1996-yilda ilk bor «Iyd al-Fitr» bayram tadbiri o‘tkazilishi orqali bunday 
an’ana Oq uyga ham o‘tdi.
1998-yilda Dengiz qurolli kuchlarining Norfolkdagi bazasida haibiylar 
uchun birinchi masjid ochildi. Hozirda AQSHda 1250 ta masjid, 300 
dan ortiq islom markazlari va jamiyatlari faoliyat ko‘rsatmoqda.
1990-yillarning yarmida gum anitar fanlar bilan bir qatorda arab 
tili, islom ta’limoti o ‘qitiladigan musulmon maktablari paydo bo‘ldi. 
Hozirgi kunda bunday maktablar Amerikada ommaviylashib ketdi va 
ularning soni 1000 taga yetdi. Mutaxassislar fikricha, buning sababi ota- 
onalar farzandlari islom ta’limini olishlari bilan bir qatorda, «ko‘cha»ning 
salbiy ta’siri (chekish, ichish va boshqalar)dan xoli bolishlarini istaydi- 
lar. Ayni paytda, bu jarayonda musulmonlar awalgi davrlardagidan farqli 
ravishda masjidlar qurishga emas, balki maktablar ochishga asosiy e’tibor 
qaratayotganlari ham m uhim ahamiyat kasb etmoqda.
Am erikada islomning tarqalishi o ‘ziga xos hodisalarni keltirib 
chiqarganini ham ta’kidlash zarur. Islomni o ‘z mafkuralariga aylantirib 
olgan (Xudo aw al oliy irq bo ‘lmish qora tanlilarni yaratgan, Iso va 
M uham m ad ham qora tanli b o ‘lganlar va h.k.) qora tanli irqchi 
guruhlaming paydo bo‘lgani bunga misol bo‘la oladi. XX asming boshlarida 
shakllangan bunday qarashlar va unga asoslanib faoliyat olib boradigan 
guruhlar hozirda o ‘z safida 100 m ingdan ortiq kishini birlashtirganini 
alohida qayd etish lozim.
Bugungi kunda mamlakatda musulmonlarni birlashtirib turadigan 
«AQSH va Kanadaning islom assotsiatsiyalari federatsiyasi», «AQSH va 
Kanadaning musulmon studentlari assotsiatsiyasi», «Amerika Oliy Islom 
kengashi», «Amerika musulmon yordami» kabi o'nlab tashkilotlar faoliyat 
ko‘rsatmoqda.
AQSHda musulm onlar sonining ortishi, m a’rifiy islomning rivoji 
barobarida islom niqobi ostida harakat qilayotgan diniy ekstremistik 
tashldlotlar ham asta-sekin bo‘lsa-da, tarqala boshlaganini ham ta’kidlash 
zarur.
Ayni paytda, «al-Qoida», «Hizb at-tahrir al-islomiy» kabi qator 
diniy ekstremistik tashkilotlar AQSHdagi musulmon tashkilotlariga o ‘z 
ta ’sirini kuchaytirish maqsadida faoliyat olib bormoqdalar. 2001-yil
11-sentyabr voqealari ham ular bu sohada m uayyan natijalarga 
erishganliklarini ko‘rsatib berdi.
Evropada islomning tarqalishi haqida gap ketar ekan, eng aw alo 
quyidagilarni nazarda tutish lozim. Birinchidan, ushbu qit’aga birinchi 
musulmonlar 711-yilda Tariq ibn Ziyod davrida kelgan edilar. Taxminan 
800 yil davomida Ispaniya m usulm on mamlakati b o ‘lib keldi. XVII 
asrga kelib inkvizitsiya oqibatlari va majburan katoliklikka o ‘tkazilishi
50

---

natijasida m usulm on jam oalari m a’lum m iqdorda barham topdi. 
Ik k in ch id an , alb an lar, bo lgarlar (p o m ak lar), m akedoniyaliklar 
(torbeshlar), bosniyaliklar kabi Yevropada azaldan yashab kelayotgan 
xalqlar islomga e ’tiqod qilib keladilar.
Shu nuqtai nazardan qaraganda, islomning hozirgi davrda Yevropaga 
kirib kelishi haqida fikr yuritish maqsadga muvofiq hisoblanadi.
Fransiya. Yevropa mamlakatlari ichida eng ko‘p sonli musulmon 
jam oasi to ‘plangan davlatlardan biri hisoblanadi. U shbu jam o a 
shakllanishi tarixi ham o‘ziga xos xususiyatlaiga ega. 1950-yillarda Fransiya 
avtom obil zavodlarida ishchilarning yetishmasligi tufayli Jazoir, 
M arokash, Tunis, Turkiya, Senegal, Mali, Livandan oila a ’zolarisiz, 
faqat ishchilarning o ‘zini jalb etishga, 1970-yillarda esa ularga oilalarini 
olib kelishga ruxsat berildi. Shundan keyin Fransiyaga nafaqat ularning 
_ xotin, bola-chaqalari, balki boshqa qarindoshlari ham ko'chib kela 
[ boshladi. M azkur jarayon m am lakatda katta m usulm on jam oasi 
shakllanishi uchun zamin yaratdi.
j 
M amlakatda 2000 ga yaqin masjid va ibodat uylari faoliyat olib 
boradi. Jum ladan, Parij jo m e’ masjidi Birinchi jahon urushidan keyin 
. fransuz armiyasida jang qilgan jazoirliklarga minnatdorlik ramzi sifatida 
I qurilgan va eng kattaligi bilan ajralib turadi. Fransiya masjidlarida imomlik 
' qiluvchilarning qariyb chorak foizini musulmonchilikni qabul qilgan 
frm suzlar tashkil etishi Fransiyadagi musulmon jamoasi qiyofasiga xos
I
xususiyatlardandir.
150 taga yaqin tashkilotni birlashtirib turadigan «Fransiya islom 
tashkilotlari federatsiyasi», 140 ta tashkilot faoliyatini muvofiqlashtirib 
turadigan «Fransiya musulmonlari milliy federatsiyasi», «Islom va G ‘arb» 
I aloqalar Markazi Fransiyadagi eng yirik uyushmalardan hisoblanadi.