Qarshi kurashning

“ Mina - aviiyoning ikki yelkasida xoch, oyoqlari ostida ikkita yotgan tuya tasviri
ifodalangan buyuin.
29

---

xristianlikdagi. missiya (xaloskorning kelishi) haqidagi ta’lim otlam i 
o‘zida mujassam qilgan. Moniy o ‘zini «Samo nuri elchisi» deb hisoblagan 
hamda o ‘z ta ’limotida odamlarni urushmaslikka, mol-dunyo to ‘pla- 
maslikka da’vat etgan.
Mazdakiylikning 
asoschisi - M azdak (470-529) bo'lib, bu din 
asosida xudo oldida har qanday inson teng, jam iyat boyliklari ham m a 
uchun barobar degan g‘oya yotadi. Shundan kelib chiqib, ijtimoiy 
tengsizlik yovuzlik alom ati deb hisoblangan. Jamiyat a ’zolari o ‘zaro 
yordam, adolat va tenglikka chaqirilgan. Boylikka ruju qo‘yish, shaxsiy 
m anfaatlar uchun kurash inkor etilgan. Bu din V asr oxirlarida 
M arkaziy Osiyo va Eron hududlarida ijtimoiy tengsizlikni yo ‘qotish 
uchun kurash sifatidagi harakatga aylangan.
499-yili Sosoniy podshohlaridan Qubod I mazdakiylar yordamida 
taxtni egalladi, natijada mazdakiylar mavqeyi kuchaydi. Mazdakiylar 
bu mavqedan foydalanib, boylarni talon-taroj qila boshladilar. VI asrning 
30-yillari arafasida Qubod I ning vorisi Xusrav mazdakiylar harakatini 
bostirdi.
Qayd etilgan fikrlar Markaziy Osiyoga islom dini kirib kelishi 
arafasida mintaqada dinning turli ko‘rinishlari mavjud bo‘lganidan dalolat 
beradi.
Zikr etilgan dinlar Markaziy Osiyo hududida islomdan awalgi 
m a’naviy-ijtimoiy hayotni belgilovchi asosiy omil bo‘lgan edi. Ammo 
bu dinlar shiori ostida talon-taroj qilish, bosqinchilik harakatlarini 
amalga oshirish ishlari uzoqqa cho'zilmadi. Vaqtning o ‘zi bu kabi salbiy 
holatlarning yo‘qolib ketishiga olib keldi.
Markaziy Osiyoning islomlashuv jarayonidan keyin ham awalgi 
d in lardagi ezgulik, in sonp arv arlik , bag ‘rikenglik jih a tla ri turli 
ko‘rinishlarda saqlanib qoldi.