Asosiy manbalari

“Devonul lug’atul turk” 
Narshaxiyning 
“Buxoro tarixi”
Bobo’rning 
“Boburnoma”
asarlari katta ahamiyatga ega. 
Respublika joy nomlarining kelib chikish tarixini etnonimlarini biror xalq, millat, 
qabila, elat, urug’ ay-mok nomlarini o’rganuvchi xamda geografik terminlarning 
urga-nishda o’zbek olimlari juda katta hissa kushdilar.
Toponomikani o’rganish materiallar tuplashdan boshlanadi. Toponomik 
materiallar yigish ishini, boshlashdan avval, material-larni qanday va kayerdan 
tuplash va kimlar bilan qanday mavzuda suxbatlar utkazishning xech bulmaganda
taxminan ish plani va programmasi ishlab chikishi lozim. Mana shu plan va 
programma yuzasidagi puxta tayyorgarlik ishlari olib boriladi, so’ng dala tadqiqot 
ishlariga e’tiborni karatadi. 
Surash va suxbat natijasida olingan materiallarni tadkiki kilishda toponomik 
materiallar buyicha kortotekalar, keyin shu asosida lug’atlar tuziladi. Keyinchalik 
tadqiqotlar faktlarni xisobga olgan xolda bir tipdagi ommaviy toponimlarni 
sinchiklab o’rganish katta ahamiyatga egadir. Tadkik qilingan va tuplangan 
toponomik materiallar o’lkashunoslik muzeylarida saqlanadi. Shu-ningdek maxsus 
kutubxonalarda aloxida bulim sifatida xam sak-lanadi. Toponomik materiallar

---

 tuplami ko’pincha shu o’lka tarixni o’rganish ishi bilan parallel xolda olib boriladi. 
Tarix va geografiya o’qituvchilari toponomikani o’rganish jarayonida tilshunoslikka 
oid bo’lgan materiallar ular bilan birgalikda yoki ularning bevosita maslaxatlari 
bilan xal kilsalar juda yaxshi natija berar edi. 
O’lka tarixini yaxshi o’rganmay turib, toponomikadan o’lkashu-noslikni 
muhim manbaii sifatida foydalanish nixoyatda kiyin. O’lkashunoslik bilan 
shugullanadigan o’qituvchilar toponomikaga doir adabiyotlar bilan yaxshi tanishib 
chikishlari kerak. O’zbekiston tarixiga doir toponomik materiallarni o’rganishda 
toponomik va geografik lug’atlarfoydalanishmumkin. 
Endi O’zbekiston respublikasi gategishli bo’lgan toponomik joy nomlarini ayrimlari 
sanab utamiz: Margilon Farg’ona viloyatidagi qadimgi shahar. Dastlab Margilon 
“Marginat”
deb atalgan. Margilon etimologiyasi 
Marg, Murgob, Margon, 
Margribita, Margub 
kabi toponimlar etimologiyaisga uxshash bo’lib tojikcha 
“Marg- 
utlok
” degan suzdan olingan deb taxmin qilinadi. Marg suzi qadimgi sug’d 
tilida 
“bulok” 
ma’nosini xam anglatadi.
Jizzax- O’rta Osiyodagi eng qadimgi shaharlaridan biridir. Bu kal’ani asli 
nomi 
Dizzak 
X asrlarda xam shunday deb atalgan. Diz qadimgi sug’d tilida 
“kal’a” 
“istexkom” 
demakdir. 
“Ak” 
esa bizdagi “cha” kushimchasiga to’g’ri keladi. Demak 
Dizzak-kal’acha demakdir. 
Registon Samarkandda, Registon nomi bilan yuritiladigan bozor va arik 
mavjud, va