Psixologik trening asoslari

kauzal atributsiya
deb atalib, uning mohiyatini shaxsning 
ko’pincha o’z hissiy kechinmalari va tasavvurlarida o’rnashib qolgan 
qoliplardan notqg’ri foydalanish natijasi tashkil qiladi. Masalan, tashqi 
qiyofasi ko’rimsiz talabaning imtihon savollariga javob berayotganligini idrok 
qilgan professor, negadir, uning qoniqarsiz javob berishi, bilimi yetarli 
emasligi haqidagi noto’g’ri tasavvurga ega ekanligi kauzal atributsiyaning 
aynan ozidir. Ana shunday jihatlarning oldini olish va muloqotning 
samaradorligini oshirish maqsadida uning ijtimoiy psixologik omillarini 
hisobga olish va shu asosda har bir shaxsning ijtimoiy bilimdonligini 
yuksaltirish amaliy ahamiyatga ega. 
5. Faol va empatiya bilan tinglash texnikasi va o‘zaro muloqot 
jarayonida sheriklarning emotsional sohasini hisobga olish. 
Birgalikdagi 
faoliyatning muvaffaqiyatli ro’y berishi ko’p jihatdan kommunikativ jarayon 
ishtirokchilari bir-birini qanday idrok etayotganini, har bir ishtirokchida boshqa 

---

150 
ishtirokchi haqida qanday tasavvurlar shakllanayotganligiga bog’liq. Bu esa 
muloqotning perseptiv tomonini o’rganish zaruratini vujudga keltiradi.
Kishilarning bir-birini idrok etish jarayoni muloqotning ajralmas qismi 
bo’lib, u 
muloqotning perseptiv tomonini
tashkil etadi.
Insonning inson tomonidan idrok etilishi 
“ijtimoiy persepsiya”
deyiladi. 
Dastlab bu atama Dj. Bruner tomonidan 1947 yil ishlatilgan bo’lib, u perseptiv 
jarayonlarning ijtimoiy determinasiyasini anglatgan. Keyinchalik bu atama 
boshqacharoq ma'noga ega bo’lib, u ijtimoiy ob'ektlarni, ya'ni odamlar ijtimoiy 
guruhlar, katta ijtimoiy tuzilmalarni idrok etish jarayonini anglata boshlagan. 
S.L.Rubinshteyn aytganidek, 
“biz insonni tashqi xulq-atvoriga qarab uni 
o’qiymiz”
. Bundan, insonni tashqi qiyofasi uni qanday shaxs
ekanligidan dalolat berishini anglashimiz mumkin.