Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат педагогика

3.2. Муаммоли изланиш методлари
дарс давомида изчил ва мақсадга 
йўналтирилган ҳолда вужудга келтирилган муаммоли вазиятларни ўқувчилар 
аввал ўзлаштирган билим ва кўникмаларини янги вазиятларда қўллаши орқали 
ўқув материалини фаол ўзлаштиришига хизмат қилади. Бу методлар гуруҳи 
ўқувчиларнинг ақлий ривожланиши, ижодий ва мустақил фикр юритиш 
кўникмаларини ривожлантириш, муаммоли вазиятларни таҳлил қилиш ва 
ундан чиқишнинг энг мақбул йўлини топиши, мўлжални тўғри олишига замин 
тайѐрлайди. 
Муаммоли изланиш методлари гуруҳига мансуб муаммоли-изланиш 
характеридаги суҳбат методидан фойдаланганда, аввал муаммоли вазиятлар 
яратилади, аввалдан тайѐрланган муаммоли саволлар занжири баѐн этилади, 

---

63 
ўқувчиларнинг ўқитувчи билан биргаликда мантиқий мулоҳаза юритишига, 
ўқув фаразларини ҳосил қилиш ва исботлаш, суҳбат жараѐнида муаммоли 
саволларга жавоб топишига имкон яратилади. 
Муаммоли ҳикоя методида, ўқитувчи янги мавзуни ўрганиш жараѐнида 
муаммоли вазиятларни яратади, ўқувчилар билан ҳамкорликда ҳикоя 
жараѐнида муаммоли саволларга жавоб топишга, ўқув фаразларини ҳосил 
қилиш ва далиллашга имкон яратилади, ўқувчиларнинг жавоблари асосида 
муаммолар ҳал этилади. 
Муаммоли-амалий методдан фойдаланилганда муаммоли топшириқлар 
тузилади, шу асосда тажрибалар ўтказилади, муаммоли вазиятларни ҳал этиш 
юзасидан ўқув фаразлари ҳосил қилинади ва ўқув-тадқиқот тажрибалари 
ўтказилиб, ўқув хулосалари ва умумлашмалари таърифланади, муаммолар ҳал 
этилади.
Муаммоли методлардан фойдаланиладиган дарсларни кейинги 
йилларда янги ном билан (―Тафаккур бўрони‖ Б.Р.Қодиров), (―Мияга ҳужум‖, 
―Фикрлар тўқнашуви‖, ―Фикрлар жанги‖ В.М.Каримова, Ф.А.Акрамова), 
(―Ақлий ҳужум‖ Ж.Ғ.Йўлдошев) номлаш расм бўлди. 
Муаммоли методдан фойдаланилган дарс (―Ақлий ҳужум‖) қуйидаги 
босқич асосида ташкил этилади: 
1-босқич. Психологик жиҳатдан бир-бирига яқин бўлган ўқувчилардан 
тенг сонли кичик гуруҳларни шакллантириш; 
2-босқич. Кичик гуруҳларга муаммоли саволлардан иборат бўлган 
ўқув топшириқларини тарқатиш ва уларни топшириқнинг дидактик мақсади 
билан таништириш;
3-босқич. Ўқувчиларнинг билиш фаолиятини ўқув муаммоларини
ҳал этишга йўналтириш; 
4-босқич. Ўқувчиларнинг муаммоли вазиятларни ҳал этиш бўйича
ахборотларини тинглаш; 
5-босқич. Кичик гуруҳлар ўртасида ўқув баҳси ва мунозара
ўтказиш; 

---

64 
6-босқич. Умумий хулоса ясаш. 
―Ақлий ҳужум‖ да ўқувчилар аввал ўзлаштирган билимларини янги 
вазиятларда қўллаб, билимларини кенгайтиради, чуқурлаштиради, ақлий 
фаолият усулларини эгаллайди. 
Бу методлар муаммоли вазиятларни яратиш, муаммоли саволлар 
занжирини тузиш, муаммоли топшириқлар тузиш ва тажрибалар ўтказиш, 
муаммоли вазиятларни хал этиш юзасидан ўқув фаразларини ҳосил қилиш, 
ўқув фаразларини исботлаш, объектларни таққослаш, мантиқий мулоҳаза 
юритиш, ўқув-тадқиқот тажрибаларини ўтказиш, ўқув хулосалари ва 
умумлашмаларини таърифлашни ўз ичига олади.