|
58
Adabiyotlar:
1. Kaykovus «Qobusnoma”. Yangi Asr avlodiT.: 2016 y 224 b.
2. H.Homidiy “Avesto qaydlari”T.2001 y
3. Mirsoliyeva M.T, Djamilova N.N. “Pedagogik akmeologiya” T.; 2021 y
BO‘LAJAK BOSHLANG‘ICH SINF O‘QITUVCHILARNING METODIK
TAYYORGARLIGINI RIVOJLANTIRISHNING PEDAGOGIK SHART-
SHAROITLARI
Davurova Lobar-
Samarqand viloyati Bulung‘ur tumani 19-umumta’lim maktabi
boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi
Zamonaviy ta’lim paradigmalariga o‘tish Respublikamizning oliy o‘quv yurtlari
oldiga o‘quv jarayonini tubdan isloh qilish, jumladan, o‘qituvchi kadrlarni zamon
talabalariga mos ravishda tayyorlash muammosini qo‘ydi. Maktabda o‘quvchilarning
kognetiv faoliyatini tashkil etish va boshqarishning samarali modellarini izlashni
amalga oshiraoladigan o‘qituvchilarning tayyorgarlik darajasiga qo‘yiladigan talablar
alohida
ahamiyatga
ega.
Pedagogika
yo‘nalishlari
bitiruvchilarining
raqobatbardoshligi va kasbiy kompetentligi asosiy talab sanaladi. Oliy pedagogik
ta’limni modernizatsiya qilish jarayonida boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarini
tayyorlashni takomillashtirish muammosi keskin ravishda oshib ketgan. Boshlang‘ich
sinf o‘qituvchilarining kasbiy tayyorgarligiga e’tiborning ortishi ta’limni rivojlantirish
texnologiyalari va usullarini maktab amaliyotiga ommaviy joriy etishni taqozo etadi.
Ayni paytda esa, pedagogik kadrlarni tayyorlash tizimi zamonaviy ta’limning
ob’ektiv tendensiyalarini yetarli darajada hisobga olmaydi. Boshlang‘ich sinf
o‘qituvchisi tayyorlash “Boshlang‘ich ta’lim” yo‘nalishi bo‘yicha oliy ta’lim
muassasalarida amalga oshiriladi, oliy kasbiy ta’lim standartlariga va tegishli
vazirliklarning tavsiyalariga muvofiq o‘quv rejalari ishlab chiqilgan, asosiy ta’lim
dasturini o‘zlashtirishning muammolari ma’lum bir o‘lchov birliklarida aniqlangan,
bitiruvchining majburiy umumiy madaniy va kasbiy malakalari ro‘yxati tuzilgan.
Biroq, o‘qituvchilarni tayyorlashning yangi maqsadlari ham, o‘quv jarayonini tashkil
etishdagi o‘zgarishlar ham universitet o‘qituvchilarini tayyorlashda mavjud bo‘lgan
tushunmovchiliklarni hal qilmagan:
59
pedagogik amaliyotda boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining ta’limini va kasbiy
faoliyatining yangi turini hamda oliy pedagogik ta’limning belgilangan modelini ishlab
chiqishda, asosan, “bilim” paradigmasiga yo‘naltirilgan bo‘lib, ta’lim yo‘nalishlari,
ta’lim darajasini oshirish shakllari, ta’lim mazmunini varinatlarni tanlash
cheklanganligini bilan tavsiflanadi;
oliy pedagogik ta’limning yangi fanlar bilan boyitish va boshlang‘ich ta’lim
mazmunining o‘zgaruvchanligi sharoitida o‘qituvchilarni tayyorlashni ana’naviy
axborot bilan boyitish orqali ta’minlay olmasligi;
boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi shaxsiga jamiyatning ortib borayotgan talablari va
uning shaxsiy va kasbiy rivojlanishi uchun dasturlarning yetishmasligi;
talabaning bo‘lajak kasbga yo‘naltirilishi va OTMdagi o‘quv jarayonining
ijtimoiy tajribaga murojaat qilishi va boshqalar. Ushbu holatning sababi o‘qituvchi
tayyorlash tizimining yangi maqsadlari va eski shakllari hamda talabalar bilan ishlash
usullarni o‘rtasidagi aloqalarning yo‘qligi deb xisoblanadi. Pedagogika oliy ta’lim
muassasalarining bo‘lajak o‘qituvchilar tayyorlash tizimi uchun yangi texnologiyalar
zarur, ular esa o‘z navbatida bo‘lajak o‘qituvchini tayyorlash uchun yangi g‘oyalar,
yangiliklar va tadqiqotlarni talab etadi
Hozirgi kunga qadar oliy ta’lim jarayonida ma’ruza mashg‘ulotlar usuli ustunlik
kilb kelmoqda. Test va imtihonlar orqali mustaqil ishlarni nazorat qilish bilimlarni
oshirishga qaratilgan, davlat imtihoni kasbiy ko‘nikmalarni shakllantirish darajasini
emas odatda, xotira va eslaba qolgan ma’lumotlarni “qaytarish” qobiliyati tekshiriladi.
Bunday sharoitda bo‘lajak o‘qituvchiga zamonaviy maktabda faoliyat olib borish
uchun kerak bo‘ladigan sifatli ta’lim berish mumkin emasligi aniq. Zamon talablarini
hisobga olgan holda mamlakatimizdagi mavjud pedagogik tadqiqot institutlari
innovatsion
faolityaga
yo‘naltirilgan
kasbiy
ta’limiga
paradigmasiga
o‘tishmoqda.Innovatsion faoliyatga yo‘naltirilgan kasbiy ta’lim kompetensiyaga
asoslangan yondashuvi, ilmiy bilimlar va amaliy ko‘nikmalar hamkorligini
ta’minlashga qaratilgan; ta’lim dasturlarining variativligini (o‘zgaruvchanligini)
rivojlantirish va boshqalar.
60
Boshlang‘ich sinf o‘qituvchisini tayyorlash jarayonida, bizning fikrimizcha,
quyidagi metodlardan foydalanish maqsadga muvofiqdir:
interfaol muammoli ma’ruzalarni o‘tkazish, ya’ni ma’ruza davomida “savol-
javob” usulidan faol foydalanish;
amaliy mashg‘ulotlar davomida “davra suhbati”, “seminar” kabi ta’lim
shakllarini joriy etish, unda talabalar muhokama davomida o‘z mustaqil ishlanmalari
asosida mutaxassislikning muhim jihatlarini o‘rganadilar;
debatlar, bahs-munozaralar, pedagogik vaziyatlarni tahlil qilish, darslarning video
lavhalar oraqali o‘tkazish;
o‘qituvchining faoliyati, ijodkorligi, kreativligi rivojlantirishga yordam beruvchi
rolli va ishbilarmonlik o‘yinlari, keys-metodlarini, “aqliy hujumi” ni oliy maktab ta’lim
jarayonida qo‘llash;
bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchisining kasbiy kompetentligini
shakllantirishga ko‘maklashuvchi seminarlar, mahorat darslari, o‘quv mashg‘ulotlari
o‘tkazish;
ma’ruza va amaliy mashg‘ulotlar o‘tkazish jarayonida elektron ta’lim resurslari,
Interenet-qidiruv tarmog‘i, multimediya vositalaridan keng foydalanish;
individual amaliy mashg‘ulotlar jarayonida imitatsiya, refleksiya, relaksatsiya
elementlaridan foydalanish.
Innovatsion o‘qitish metodlari ta’lim jarayonida o‘quvchilar bilan ishlashning
guruhli shakllaridan foydalanish imkoniyatlariga e’tibor qaratish lozim.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
