Таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш

– 
шахснинг
 
афзал кўришлари, диди ва туйғулари, инсоннинг 
гўзаллик ва хунукликни, олижаноб ва тубан жиҳатларни, кулгили ва 
фожиавий жиҳатларни идрок этиши хусусиятлари соҳасини қамраб олади. Бу 
ерда, шахс учун ким, нима ѐқиши ѐки ѐқмаслиги, нима учунлиги 
белгиланади. 
5. Ҳиссий 
– 
кишида энг кўп учрайдиган устувор ҳислар спектри 
намоѐн бўлади: хурсандлик ѐки ғамгинлик, оптимизм ѐки пессимизм, ҳаяжон 
ѐки хотиржамлик, кўтаринкилик ѐки тушкунлик, беғамлик ѐки 
хавотирланиш, тинчликсеварлик ѐки агрессивлик. 
6. Сенсор (сезги-туйғулар) 
– 
оламни кўриш, эшитиш, ҳид билиш, таъм билиш, тери сезгилари ва ҳаракат 
сезгилари даражасида сезги-туйғу идрок этишнинг хусусиятларини ўз ичига 

---

221 
олади. 
7. Энерго-динамик 
– 
кишининг энергетик хусусиятларини, унинг 
энергетик майдони сифатини ва кучини акс эттиради. Индивид тарқатадиган 
энергия сифати унинг белгисига боғлиқ бўлади – мусбат, манфий ѐки 
нейтрал. 
8. Алгоритмик 
– 
шахснинг ушбу кичик тузилмаси турли хил 
бўлишига қарамай, уларда маълум умумий жиҳатлар кўринишида шахсий 
хусусиятларни бирлаштиради ва уларнинг қайта такрорланиши бир хил 
бўлади. 
9. Характерологик
 – 
атрофдагиларнинг таъсирида, тарбиялаш, ўрнак 
бўлиш, бировнинг ҳаракатини такрорлаш натижасида шахснинг туғма ѐки 
орттирилган 
барқарор, 
туб 
ҳосил 
қилувчи 
хусусиятларини 
мужассамлаштиради. 
10. Функционал 
– 
шахснинг турли хил ҳаѐтий 
фаолиятини таъминлаш ва қулайлигини тутиб туриш тизимларини 
мустаҳкамлайди – булар энг аввало эҳтиѐжлар ва уларнинг асосида юзага 
келадиган афзал кўришлар ва истаклардир. 
Қуйидаги 
хулқ-атвор 
хусусиятлари 
умумий 
коммуникатив 
толерантликнинг паст даражасидан далолат беради: 
1. Педагог бошқа кишиларнинг индивидуаллигини тушунишни ѐки қабул 
қилишни билмайди ѐки истамайди.
2.Кишиларнинг хулқини, фикрлаш образи ѐки айрим хусусиятларини 
баҳолаб, педагог ўзини эталон сифатида кўради. 
3. Педагог ўқувчиларни ва ўз ҳамкасабаларини баҳолашда ўта қатъий 
ѐки консерватив бўлади.
4.
 
Педагог ўз тарбияланувчиларида киришимли бўлмаган хусусият-
ларига дуч келганда унда юзага келадиган ѐқимсиз туйғуларни яшира 
олмайди ѐки ҳеч бўлмаса юмшата олмайди.
5. Педагог ўқувчиларни ўзгартиришга, қайта тарбиялашга интилади.
6. Педагог суҳбатдошини ўзига мос, ўзи учун қулай шаклга келтиришни 
истайди. 
7. Педагог ўқувчиларнинг хатоларини, қўполлигини, унга тасодифий 
етказилган кенгилсизликларини кечиришни билмайди.
8.Педагог ўқувчи тушиб қолган жисмоний ѐки психик ноқулайлик 
ҳолатига нисбатан муросасиз бўлади. 
9.Педагог бошқаларнинг характерларига, одатларига, йўналишларига 
ѐки даъволарига яхши мослашмайди. 
Хулоса
. Атрофдагиларга муросасизликнинг ортиши толерантликнинг 
барқарор паст ѐки ўта паст даражасининг аломатидир – бу характер 
акцентуацияси, шунингдек шахснинг касбий деформацияси белгиси бўлиши 
мумкин. Булар педагог учун айниқса хавфли, чунки бу вақт ўтиб касбий 
фаолиятни амалга ошириш давомида шахснинг ижтимоий-психологик ва 
психик ўзгаришларига олиб келиши ҳамда улар ўқувчиларнинг руҳий 
ҳолатига тузатиб бўлмайдиган даражада зарар етказиб, улар шахсининг 
шаклланиши ва ривожланишига салбий таъсир этиши мумкин.