Қишлоқ ХЎжалиги ишлаб чиқаришини механизациялаштириш

30.3. Бажарилган иш учун ѐқилғи ва мойлаш
материаллари сарфи 
Бир гектарга ѐқилғи сарфи 
тажриба йўли билан аниқланади. 
Бунда 
технологик 
жараѐнни 
бажарганда 
Q
и
, 
агрегат 
салт 
ҳаракатланганда 
Q
с.й
, 
трактор 
тўхтаб, двигатели ишлаб тургандаги 
Q
т
ѐнилғи сарфлари махсус ўлчов 
асбоби ѐрдамида ўлчанади. Буларга 
мос 
ҳолда 
алмашиш 
(смена) 
давомида t
и
иш вақти, t
с.й 
салт йўллар 
вақти ва t
т 
тўхташлар вақти ҳамда 
агрегатнинг 
иш 
унумиW
а
хронометраж 
қилиш 
ѐрдамида аниқланади, сўнгра 1 

---

ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИ ИШЛАБ ЧИҚАРИШИНИ МЕХАНИЗАЦИЯЛАШТИРИШ
гектарга ѐқилғи сарфи ҳисобланади, 
кг/га:
 
а
Т
Т
й
с
й
с
и
и
W
t
Q
t
Q
t
Q
q



.
.
.
. 
Ёқилғи 
сарфи 
намунавий 
технологик карталардан ҳам 
олиниши мумкин. Мойларнинг 
сарфи ѐқилғи сарфининг асосий 
турига 
нисбатан 
фоизларда 
ҳисобланади: мотор мойи 3...4%, 
консистент 
мойлар 
(солидол, 
циатим, литол 24, фиол 1) ва 
трансмиссия 
мойлари 
1...2% 
олинада, ўртача умумий мой сарфи 
5% ташкил этади. 
Машина-трактор 
агрегати 
ишлаганда 
ѐқилғининг 
ортиқча 
сарфланишига 
қуйидагилар:двигатель 
ѐқилғи 
тизимининг 
нотўғри 
созланиши;ѐқилғи 
қуйишда, 
ташишда 
ва 
сақлашда 
тўкилиши;агрегатнинг 
тезлик 
режимининг нотўғри танланиши 
сабаб бўлади. 
Ёқилғи сарфини камайтириш 
учун бу сабабларни бартараф этиш 
билан бир қаторда: МТА нинг иш 
унумини 
ошириш; 
двигателни 
мақбул тезлик режимида ишлатиш 
ва барча режимли ростлагичдан 
фойдаланиш зарур. 
Тавсиявий 
хулоса. 
Агрегатларнинг 
иш 
унумини 
оширишда: қамраш кенглиги ва иш 
тезлиги мақбул бўлган агрегатлар 
тузиш; 
тезкор 
ва 
серқувват 
тракторлардан кенг фойдаланиш; 
кенг 
қамровли 
ва 
қурама 
агрегатлардан фойдаланиш; вақтдан 
фойдаланиш 
коэффициентини
оширишга 
ѐрдам 
берадиган 
меҳнатни 
илмий 
ташкил
қилишнинг 
усулларини 
(агрегатларни 
гуруҳларга 
бўлиб 
ишлатиш 
ва 
б.) 
қўллаш; 
тракторчилар 
ва 
ѐрдамчи 
ишчиларнинг малакасини доимо
ошириб бориш керак. 
 
Назорат саволлари: 
 
1.
Меҳнат унумдорлигини вазифаси нимадан иборат?
2.
Меҳнатнинг самарадорлигини ошириш йўлларини айтинг. 
3.
Меҳнатни оқилона ташкиллаштиришга нималар киради? 
4.
Агрегатнинг иш унуми нима ва у қандай бирликларда аниқланади? 
5.
Иш унумининг қайси турларини биласиз? 
6.
Агрегатнинг фойдаланиш коэффициентлари қандай аниқланади ва
уларнинг моҳиятини тушунтиринг
. 

---

ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИ ИШЛАБ ЧИҚАРИШИНИ МЕХАНИЗАЦИЯЛАШТИРИШ
7.
Смена вақтидан фойдаланиш коэффициенти қандай аниқланади? 
Уни қандай ошириш йўлларини биласиз?
8.
Бажарилган ишга ѐқилғи сарфи қандай топилади?
9.
Агрегатнинг ишлаѐтганда ѐқилғининг ортиқча сарфланишига таъсир 
этувчи қайси омилларни биласиз?