Tadqiqotlari

 
4.3-rasm. Marketing tadqiqotlarida tovar (xizmat)larni sotish bozori bilan 
bog‘liq muammolar tasnifi 
Marketing muammolaridan yana bir guruhi tovar (xizmat)larni sotish vaqti 
bo‘yicha aniqlashdan iboratdir. Chunki, juda ko‘p jarayonlar mavsumiy xarakterga 
ega va ko‘p jihatdan belgilangan qonunchilik asosida bo‘lmasdan, an’anaga 
asoslangan holda bajariladigan yumushlardir. Ushbu muammolar ham o‘z navbatida 
ikki guruhga bo‘linadi: 
- doimiy muammolar; 
- mavsumiy muammolar. 
Mazkur guruhlar quyidagi rasmda keltirilgan (4.4-rasm).
Shuningdek, marketing muammosini aniqlash va uni hal etish 4.5 – rasmda 
marketing tadqiqotlarining tasnifiy belgilari asosida guruhlashtirish amalga 
oshirilgan.
 
4.4-rasm. Marketing muammolarini sotish vaqti bo‘yicha tasniflash 
Marketing tadqiqotlari muammolarining sotish 
bozori boʻyicha tasnifi
Tashqi bozor
Hududdan 
tashqarida
Davlatdan 
tashqarida
Ichki bozor
Doimiy
• Ayrim tovar (xizmat)lar borki doimiy ishlab chiqariladi va doimiy isteʼmol qilib
boriladi. Masalan, non. Ishlab chiqarilishi ham isteʼmoli ham doimiy ravishda
davom etadi. Bundagi marketing tadqiqotlari muammosi oʻziga xos
Mavsumiy
• Mazkur guruh muammolar juda katta. Chunki, shunday tovar (xizmat)lar borki,
doimiy ravishda ishlab chiqariladi, ammo mavsumiy isteʼmol qilinadi. Masalan,
yozgi yoki qishgi kiyimlar, baliq mahsulotlari. Ayrim tovarlar borki, mavsumiy
ishlab chiqariladi, ammo doimiy isteʼmol qilinadi. Masalan, meva va sabzovotlar.

---

94 
 
Marketing tadqiqotlari muammolarini tovar (xizmat)lar iste’molchilari 
bo‘yicha tasniflashda birinchi navbatda odamlarning jinsi bo‘yicha tovar ( xizmat)ni 
yetkazib berish muammolariga e’tiborni qaratish lozim. Ayrim tovar (xizmat)lar 
borki, ularni sotishda tabaqalanish inobatga olinmaydi. Masalan, non va boshqa oziq-
ovqat mahsulotlari, juda ko‘p oilaviy umumiy foydalanadigan tovarlar (televizor, 
xolodilnik, avtomashina kabilar) shular jumlasiga kiradi. Ammo juda ko‘p 
tovarlarning bir qismi faqat ayollarga yoki erkaklarga, ayrimlari esa, bolalarga 
mo‘ljallangan. Bunga asosan kiyim-kechaklarni misol qilish mumkin. Har bir kiyim 
kechakdan qancha erkaklarga, qaysi o‘lchamda, qanchasi ayollarga va ular ham 
o‘lchami va boshqa assortiment turlari bo‘yicha ishlab chiqarish lozimligi, keyin 
ularni sotish muammosi barchasi ushbu marketing muammosida jamlanadi. 
Bularning qay tarzda amalga oshirilishi mumkinligini ushbu muammolarning 
yechimi orqali hal bo‘lishini inobatga olish lozim. 
Marketing tadqiqotlari muammolarini tovar (xizmat)lar iste’molchilari 
bo‘yicha tasniflashda kishilarning kasbi bo‘yicha tovar (xizmat)ni yetkazib berish 
masalasi ham muhim yo‘nalishlardan biridir. Chunki, ayrim kasbdagi tovarlar maxsus 
shu kasbga yo‘naltirilgan bo‘ladi. Bularga tibbiyot xodimlarining maxsus kasbiy 
xalati, ayrim yirik kompaniyalarning maxsus kiyimi, ishchilarning ish kiyimi 
kabilarni misol keltirish mumkin. Ushbu kiyimlarni ham qancha va qayerda ishlab 
chiqish, kimlarga sotish masalasi ham yechimini kutayotgan muammo tarzida 
hamisha kun tartibidan tushmaydi.

---

95