Tadqiqotlari

1
 - Tk = (X
1
 .K
1
 . M
1
) - (X
1
 . K
1
 . M
o
) 

---

270 
Bu uchta omilning ta’siri tovar oborotining umumiy farqiga (

T) 
teng bo‘lishi kerak: 

T =

Tx

Tk

Tm
Nisbiy miqdorlardan 
foydalanish usuli
 
 
Bu usul ham omilli tahlilda keng qo‘llaniladi, chunki amalda mutloq 
raqamlar bilan birgalikda nisbiy miqdorlarning qo‘llanilishi ham tez uchrab 
turadilar. 
Nisbiy miqdordan foydalanish usulining mohiyati natijaga omillar ta’sirini 
aniqlashda ularning nisbiy o‘zgarishi natijaning nisbiy o‘zgarishidagi 
ulushida ifodalanishidir. Masalan, ishlab chiqarish korxonasi yalpi 
mahsuloti hajmi (M), ishchilar soni (I) va ularning mehnat unumdorligi 
darajasiga (MU) bog‘liq. Bu quyidagi formulada ifodalandi : 
M = I . MU 
Nisbiy ko‘rsatkichlardan foydalanish uchun ushbu formuladagi natija va 
omillarning o‘sish sur’atlari olinadi. Hisob-kitoblarda ana shu nisbiy 
ko‘rsatkichlar ishtirok etadi. 
Masalan, yalpi mahsulotning ishchilar sonining o‘zgarishi evaziga 
o‘zgarganligini topish uchun ishchilar sonining o‘sish sur’atini (

I) yuzga 
ko‘paytirib yalpi mahsulotning o‘sish sur’atiga bo‘linadi (

M) : 

I . 100 

Mi = --------------- 

M 
Natijaga ikkinchi omilning - mehnat unumdorligining ta’sirini (

Mmu) 
aniqlash uchun yuzdan shu chiqqan natija miqdori, ya’ni birinchi omilning
natijaga ta’siri ayriladi : 

I . 100 

Mmu = 100 - ------------------- 

M 
Indeks usuli