Tadqiqotlari

 T =

 Tak

 Tks
Zanjirli almashtirish 
usuli
 
 
Natija o‘zgarishiga uchta va undan ko‘p omillar ta’sir qilsa, ular o‘rtasidagi 
bog‘liqlik funksional bo‘lsa ushbu usuldan foydalaniladi. Masalan, tovar 
oboroti (T) o‘zgarishi xodimlarning ro‘yxatdagi soni (X), ularning o‘rtacha 
ish kunlari (K) va bir kunlik mehnat unumdorligi (M) ko‘rsatkichlari bilan
funksional bohliqdir. Bu quyidagicha ifodalanadi: 
T= X . K . M 
Ushbu formula asosida natijaga uchta omil ta’sir, qilganligini ko‘ramiz. 
Omilli tahlilning asosiy vazifasi natijaning shu har bir omil evaziga 
o‘zgarishini 
topishdan 
iboratdir. 
Zanjirli 
almashtirish 
usulidan 
foydalanadigan bo‘lsak rejadagi natijani har bir omil evaziga qayta hisoblab 
olish lozim. Bu uchun quyidagi hisob-kitoblar amalga oshiriladi: 
1. Tovar oboroti hajmining xodimlarning ro‘yxatdagi soni o‘zgarishi 
evaziga o‘zgarganligini topish uchun quyidagi formuladan foydalaniladi: 

 Tx = Tx -To = (X
1
 . Ko . Mo) - (Xo . Xo . Mo) 
Bunda 

Tx - tovar oborotining xodimlarning ro‘yhatdagi sonining 
o‘zgarishi ta’sirida o‘zgargan qismi. 
2. Tovar oborotining ikkinchi omil, ya’ni xodimlarning ro‘yxatdagi 
o‘rtacha ish kunining o‘zgarganligi evaziga o‘zgarishini ( 

Tk ) topish 
uchun quyidagi formuladan foydalaniladi: 

Tk = Tk - Tx = (X
1
 . K
1
 .M
0
 ) - (X
1
. K
0 
. M
0
) 
3. Natijaning uchinchi omil - mehnat unumdorligining ta’siri evaziga 
o‘zgarishini topish uchun quyidagi formuladan: 

 T
m
 = T