Mavzu: Pirrol Reja

Nomlanishi.
Geterotsiklik birikmalarni hozirgi vaqtda nomlashda quyidagi 
qoidaga amal qilinadi: geteroatomning tabiatiga qarab ular oksa (O), tio (S), azo 
(N); halqadagi atomlarning soniga qarab ir – (3), yet – (4), ol – (5), in – (6); 
to‘yinganlik darajasiga qarab – idin- (N-li to‘yingan halqa), - an- (N-siz halqa), - 
in- (to‘yinmagan) hokazo qo‘shimchalar ishlatiladi. Yuqoridagi geterotsikllarni 
odatda pirrol, pirrolidin, piridin deb nomlanadi. Halqada bitta geteroatom bo‘lsa, 
raqamlash bu geteroatomdan boshlanadi. Agar halqada bir necha geteroatom 
bo‘lsa, raqamlashda avval kislorodga, so‘ng oltingugurt va azotga raqam qo‘yiladi. 

---

Agar halqada NH va N bo‘lsa, raqam avval – NH- ga, so‘ngra – N-ga qo‘yladi. Bir 
a‘zoli geterotsikllarda 2 va 5-holatlar α, α‘, 3 va 4-holatlar β, β‘-holat deb; olti 
a‘zoli geterotsikllarda 2 va 6-holatlar α, α‘-; 3 va 5-holatlar β, β‘- va 4- holat γ-
holat deyiladi 
2.Besh a’zoli geterosiklik halqalar
Tuzilishi va nomlanishi.
Besh a‘zoli geterotsikllik birikmalarning oddiy 
vakillari furan, tiofen va pirrol va ularning hosilalari; kondensirlangan, 
geterohalqali birikmalar esa indol va geteroauksinlar hisoblanadi. Ularning 
molekulasidagi oltita π-elektronlar benzoldagi kabi umumiy elektron bulutni hosil 
qiladilar. Rentgenografik o‘lchashlar natijasida furan, tiofen va pirrol 
molekulalaridagi atomlar orasidagi masofalar quyidagi qiymatlarga ega ekanligi 
isbotlangan (nm hisobida).
Pirrol (C4H5N)
– 1300°C da qaynaydigan, suvda deyarli erimaydigan, spirt 
va efirda yaxshi eriydi, xloroform hidiga o‘xshash hidli, rangsiz suyuqlik. Birinchi 
marta u suyak quruq haydalganda hosil bo‘ladigan moy tarkibida va toshko‘mir 
smolasida topilgan. Pirrol birinchi marta 1858-yilda 
Andersen
tomonidan ajratib 
olingan va uning tuzilishi 1870- yilda