Тошкент – 002. 2 Тил ва нутқ

Билиб олинг: 
Расмий-идоравий нутқ услуби жамиятдаги ижтимоий, ҳуқуқий муносабатлар, 
давлат ва давлатлараро расмий, сиѐсий-иқтисодий, маданий алоқалар учун хизмат 
қилувчи услубдир. Бу услуб ҳужжатчилик характери билан ажралиб туради. Шунга 
кўра, ѐзма нутқнинг хизматга доир бу тури давлат қонунлари, актлар, фармонлар, 
баѐнотлар, шартномалар, идора ҳужжатлари, эълонлар ва бошқа расмий ѐзишмалар 
услуби ҳисобланади. Расмий услуб тилининг асосий хусусияти аниқлик ва 
ихчамликдир, унда муайян нутқий қолиплар, касб-ҳунар сўзлари, атамалар, тайѐр 

---

16 
16 
синтактик қурилмалар кенг қўлланиб, нутқнинг аниқ ва равшан ифодаланишини 
таъминлайди. Тайѐр нутқ қурилмалари (шу асосда; шунга кўра; маълум қиламизки; 
...ни эътиборга олиб; ...га кўра; ...биз, қуйида имзо чекувчилар, ...га асосан 
(мувофиқ); ...учун, ...дан келиб чиқиб; ...шарти билан; ...берилсин, ...тақдирлансин 
каби) ҳужжат матнининг дарак-ҳикоя характерида бўлишини, сўзларнинг бир 
маънода ишлатилишини, бадиий-тасвирий воситаларнинг бўлмаслигини, феълнинг 
мажҳуллик ва буйруқ-истак формаларининг, қўшма гап турларининг кенг 
қўлланишини талаб қилади. Тил материали ҳужжатнинг тури ва характерига қараб 
танланади. 
9-машқ. Гапларни кўчиринг. Биринчи ва учинчи шахс номидан ѐзилган расмий услубга хос 
гапларни икки устунга ажратиб ѐзинг. £олиплашган иборалар маъносини изоҳланг. 
1. Сизнинг кўрсатмангизга биноан, мен ўқув бўлими услубиѐтчиси С.Олимов билан II 
босқич талабаларининг март ойидаги давоматини таҳлил қилдим. 2. Маълумотнома туман 
ижтимоий таъминот бўлимига кўрсатиш учун берилди. 3. Ушбу даъво бўйича суд қарорини 
тезлик билан ижро эттириш ҳақида қарор қабул қилишингизни сўрайман. 4. Фуқаролар ўз 
ҳуқуқ ва эркинликларини амалга оширишда бошқа шахсларнинг, давлат ва жамиятнинг 
қонуний манфаатлари, ҳуқуқлари ва эркинликларига путур етказмасликлари шарт. 5. Ушбу 
битим юзасидан келиб чиқадиган барча низолар қонунда белгиланган тартибда ҳал қилинади. 
6. Гуруҳ раҳбари Т. £одировнинг ахбороти маълумот учун қабул қилинсин. 7. Аризага никоҳ 
гувоҳномасининг нусхасини илова қиламан. 
14-топшириқ. Газета ва журналдан таълим ѐки маданият мавзусидаги мақолани ўқинг, 
тил хусусиятига кўра бошқа нутқ услубидан фарқланишини изоҳланг.