A. A. Omonov, Т. М. Qoraliyev kredit va banklar

bilan
bogiiq a
yrim
to ‘ lovlami ham naqd pulda amalga oshirishga ruxsat berilgan.
4.3. Naqd pul muomalasining o‘rni va zaruriyati
Bugungi kunda jahon hamjamiyati erishgan yuksak texnologik 
yutuqlaridan foydalanilgan holda pul muomalasida naqd pullar o‘mini 
bank (yoki boshqa kredit tashkilotlari) hisobvaraqlari bo‘yicha
85

---

yozuvlar va turli elektron to‘lov hujjatlari egallab borayotganligiga 
qaramasdan barcha mamlakatlar iqtisodiyoti da naqd pul muomalasi 
saqlanib qolmoqda
Naqd pul muomalasining ulushi Buyuk Britaniya, Yaponiya va 
AQSH kabi yuksak darajada rivojlangan mamlakatlarda umumiy pul 
aylanmasining 1 - 6 foizini tashkil etgan boisa, iqtisodiyoti o‘tish 
jarayonidagi va ayrim rivojlanayotgan mamlakatlarda bu ko‘rsatkich 
nisbatan yuqoriligicha qolmoqda.
Mamlakatlar 
iqtisodiyotining 
rivojlanish 
tarixi 
shuni 
ko‘rsatmoqdaki, eng rivojlangan mamlakatlarda ham naqd pul 
muomalasi hali o‘zining muqim o‘mini egallab turibdi. Shuning uchun 
ham naqd pul muomalasini tashkil etish bilan bogliq masalalar hali 
birorta mamlakatning kun tartibidan olib tashlangani yo‘q.
Shu o'rinda, haqli savol tuglladi. Nima uchun, eng rivojlangan 
mamlakatlar iqtisodiyotida ham naqd pul muomalasi hanuz saqlanib 
qolmoqda? Qanday omillar borki, ulaming ta’siri ostida naqd pullar 
o‘mini eng zamonoviy texnik vositalar ham bosa olmayapdi.
Naqd pul muomalasini saqlanib qolishiga, avvalo, aholi o‘rtasida 
kichik hajmdagi chakana va uyushmagan savdo hamda naqd pulli 
xizmatlaming mavjudligi sabab bolmoqda. Bunday savdo va xizmatlar 
uchun tolovlami texnik vositalar qollash y o li bilan amalga oshirish 
mumkin emas. 
Har qanday kichik savdo shohobchasiga, barcha 
transport vositalariga yoki aholiga madaniy - maishiy xizmat 
ko‘rsatuvchi hamma kichik korxonalar (firmalar)ga ham qimmatbaho 
qurilmalar bolm ish bankomat va terminallar o‘matish iqtisodiy jihatdan 
samara beravermaydi. Qolaversa, bugungi kunda eng rivojlangan 
mamlakatlar iqtisodiyotida ham yakka tartibda tadbirkorlik faoliyati 
saqlanib qolmoqdaki, ushbu faoliyatni amalga oshirish, albatta, naqd 
pullardan foydalanishni taqozo etmoqda. Bizning Respublikamizda esa 
ushbu omilning ta’siri juda kuchli. Chunki, aholining tomorqa 
xo‘jaliklarida yetishtirilgan mahsulotlami dehqon bozorlarida sotish 
mutlaqo naqd pul yordamida amalga oshiriladi.
Naqd pul muomalasini saqlanib qolishiga nafaqat ayrim tovarlar va 
xizmatlami naqd pulsiz to lab berish imkoniyati mavjud emasligi, balki