A. A. Omonov, Т. М. Qoraliyev kredit va banklar

277

---

15.5.XaIqaro hisob-kitoblaming shakllari
va valuta riski
Mamlakatlar o‘rtasida tovarlar va xizmatlar bo‘yicha oldi - sotdi 
operatsiyalami amalga oshirishda xalqaro hisob-kitoblaming quyidagi 
shakllari qo‘llaniladi:
1. Hujjatli akkreditiv.
2. Inkasso.
3. Bank o‘tkazmalari.
4. Veksel va cheklar bilan hisob-kitoblar shular jumlasidandir.
Xalqaro hisob-kitoblami amalga oshirishda quyidagi holatlarga
alohida e’tibor qaratiladi.
1. Xalqaro hisob-kitoblarda eksporter va importerga xizmat 
ko‘rsatadigan banklar moliyaviy vositachi sifatida maydonga chiqadi.
2. Xalqaro hisob-kitoblar mahalliy va xalqaro qonunchilik 
hujjatlari bilan tartibga solinadi.
3. Xalqaro hisob-kitoblar turli valutalarda amalga oshiriladi. 
Asosan, dunyoda toiov vositasi sifatida tan olingan mamlakatlaming 
milliy valutalarida (AQSH dollari, yevro, iyena, yuan).
4. Bitta xalqaro kontrakt doirasida bir necha hisob-kitob shakllari 
qoilamlishi mumkin.
Eksporter va importerlar o‘rtasida tovarlar va xizmatlar bo‘yicha 
toiovlam i amalga oshirishda hisob-kitob shakllarini tanlash muhim 
masalalardan biri hisoblanadi va bunga qator omillar ta’sir qiladi. 
Xususan:
5. Tovar va xizmatlar turi.
6. Kontrgentlami toiovga layoqatliligi 
va mavqeyi. Ayrim 
rivojlanayotgan mamlakatlar importerlarining to io v qobiliyati zaif 
boiganligi bois, ular o‘rtasida xalqaro hisob-kitoblaming akkreditiv 
shakli ko‘proq qoilaniladi. Akkreditiv hisob-kitob shaklida eksporterga 
to io v kafolatlanadi.
7. Jahon bozorida sotiladigan tovarlarga boigan talab va taklif 
darajasi;
8. Boshqa omillar.
Valuta riski va valuta kelishuvL
Xalqaro hisob-kitoblarda valuta 
riski va valuta kelishuvi mavjud boiib, xalqaro valuta munosabatlarida 
ishtirok etuvchi tomonlaming iqtisodiyoti, moliyaviy holati va tashqi 
siyosatini barqarorligini oldini olish maqsadida tuziladi.