Ali sher navoi y nom I dagi sam arqand davlat uni versi teti fi zi ka fakulteti astronom I ya yo

Detektorlarda Cherenkov nurlanishi oqimi zichligini, ssintillyasion 
detektorlarda zarralar zichligini aniqlash. 
Anod tokining kattaligi ssintillyasion detektorlarida logarifmlik ASP 
yordamida o’lchashni qayd etgan edik. ASP unga kirayotgan signalni quyidagi 
qonun bo’yicha diskret sonlarga aylantiradi: 
0
lg
u
u
h
i
i
i


(4.1) 
Bunda h
i
ASP qadami, u
i
ASP kirishiga kirayotgan signal amplitudasi, u
0
ASP – ning signallarni qayd qilish amplitudasi 


мв
U
5
,
2
2
0


, 
i

- ASP 
chiqishdagi signal kattaligini ifodalovchi son, n- songa mos keluvchi ssintillyasion 
detektor qayd qilish yuzasiga tushayotgan zarralar soni N – ni topish uchun 
detektorni kalibrovkalash zarurdir, ya’ni detektorga tushuvchi bitta zarraga mos 
keluvchi signal amplitudalarini taqsimlanishini o’lchash zarrur bo’lib, bu 
taqsimlanish maksimumiga to’g’ri keluvchi sonni n
max
bilan ifodalasak, u holda 
kursatish mumkinki,
h
n
n
N
i
max
10


(4.2) 
bo’ladi. Bu formulada n
i
va n
max
mos ravishda detektorga bitta va N ta zarra 
tushgandagi detektor (ASP) chiqishidagi sonlardir. Tajribalarning ko’rsatishicha n
i
sonlar ± 1 xatosi bilan o’lchanib, bu N – ni o’lchashni 12%- li xatosiga muvofiq 
keladi.
Cherenkov detektorlarida ham logarifmik ASP – lardan foydalanilanligi 
sababli, Cherenkov detektorlariga tushuvchi Cherenkov nurlanishi oqimi quyidagi 
formula buyicha o’lchanishini ko’rsatish mumkin. 


эв
см
фот
Q
Q
h
n
n
*
/
10
*
2
0
max


(4,3)
Bu formulada n va n
max
– lar Cherenkov detektoriga mos ravishda Q va Q
0
ga teng bo’lgan Cherenkov nurlanishi oqimi tushganidagi ulchangan impulslar 
soni, h – ASP qadami. Cherenkov detektorlarini kalibrovka qilishda shunday 
ssintillyasion plastinkalardan foydalaniladiki, unga tushayotgan Q
0
oqimni qiymati 
ma’lumdir. Tajribalarning ko’rsatilishiga Q
0
, ~ 25% aniqlik bilan o’lchanadi.