Битираётган мутахассисларни тайёрлашнинг сифатига қўйиладиган талабларнинг кескин ошиб кетгани, мураккаб масалаларни ечишга фанлараро ёндашувнинг зарурияти

(PC), 
stekni 

---

80 
ko‘rsatuvchi
 (SP) 
va boshqariluvchi adres registrlaridan
 
tashkil topgan
.
B, 
C, D, E, H, L registrlari umumiy tayinlanadigan registrlar to‘plami 
deyiladi. Ulardan, bajarilayotgan buyruqning xiliga qarab mustaqil 8-
razryadli registrlar yoki 16-razryadli juft registrlar BC, DE, HL sifatida 
foydalaniladi. W2, W3 registrlari esa oraliq registrlar hisoblanadi. Ularga 
dastur orqali murojaat qilish mumkin emas. W2, W3 registrlardan 
protsessor ichida bajarilayotgan buyruklar bilan ishlash davomida 
foydalaniladi. 
3.5-rasm. УМПК-80 elektron stendi vositalari. 
Buyruqlar sanagichi - PC registrida bajarilish navbati kelgan 
buyruqning 
xotiradagi adresi
yozilgan bo‘ladi. Bu registrning qiymati 
buyruqlarning har bir sikli bajarilganda avtomatik ravishda o‘zgartiriladi. 
K580ВM80 protsessorining buyruqlari - 
bir, ikki yoki uch bayt
uzunlikka
ega bo‘lishi mumkin. Kompyuterda dasturning ishlashi 
davomida qanday buyruq bajarilishiga qarab, uning uzunligiga mos 
holda PC-ning qiymati, 1-ga, 2-ga yoki 3-ga orttiriladi. 3.6-rasmda 
УМПК-80 elektron stendiga o‘rnatilgan K580BM80 protsessorining ichki 
registrlari keltirilgan. 

---

81 
Stekni ko‘rsatuvchi 
(Stack Pointer
- SP
)
registr asosiy 
xotiraning stek sifatida ishlatilishi mumkin bo‘lgan qismining 
boshlang‘ich adresini ko‘rsatib turadi (3.6-rasm). Kompyuterda 
ishlayotgan 
dasturda 
uzilish
sodir 
bo‘lsa, protsessor ichki 
registrlarining holatlarini vaqtincha saqlab turish uchun stekdan 
foydalaniladi. Uzilish deganda - kompyuterda bajarilayotgan bir 
dasturni, boshqa bir dasturni bajarilishini ta’minlash maqsadida, 
vaqtincha to‘xtatib turish tushuniladi. Bunda avval bajarilayotgan 
dasturga tegishli bo‘lgan, protsessorning ichki registrlarida yozilgan 
ma’lumotlarni vaqtincha stekka yozib turish amalga oshiriladi. 
3.6-rasm. УМПК-80 elektron stendiga o‘rnatilgan
K580ВM80 protsessorining ichki registrlari. 
Protsessor tarkibiga kiruvchi - boshqariluvchi adres registriga 
ham, W2, W3 registrlariga o‘xshab dastur yordamida murojaat qilish 

---

82 
mumkin emas. Ushbu registrdan ham protsessor ichida, buyruqlarni 
bajarish paytida foydalaniladi. 
K580BM80 protsessorida arifmetik va mantiqiy amallarni 
bajarilishi 
uchun 
kerak 
bo‘ladigan sonlar - 
operandalar
, 
akkumulyatorda va W1 registrida
 
saqlab turiladi. Ko‘shish, ayrish, 
mantiqiy qo‘shish, mantiqiy ko‘paytirish va shularga o‘xshash boshqa bir 
amal bajarilganda, natija qaytib akkumulyatorga yoki protsessorning 
boshqa bir ichki registriga yozib qo‘yiladi.
 
So‘ngra esa, kerak bo‘lsa 
natijani 
asosiy 
xotiraga 
ko‘chirib 
yozish 
mumkin 
bo‘ladi. 
Akkumulyatordagi sonni ikkilik ko‘rinishdan, ikkilik-o‘nlik ko‘rinishga 
o‘tkazish kerak bo‘lsa, o‘nlik korreksiyalash sxemasidan foydalaniladi. 
Har bir amalning bajarilishi natijasida, dastur buyruqlarini bajarilish 
ketma-ketligiga ta’sir qilishi mumkin bo‘lgan turli xil belgilar shakllanadi. 
Bunday belgilar qatoriga - natijaning ishorasi, natijani nolga teng bo‘lib 
qolishi, xosil bo‘lgan natijadagi 1-lar sonini juft yoki toqligi va shularga 
o‘xshash boshqa belgilarni kiritish mumkin. K580BM80 protsessorida bu 
belgilar - 
belgilar registriga
yozib qo‘yiladi. Belgilar registri (rus 
tilida 
– регистр признаков) 3.6-rasmning yukori qismida 
tasvirlangan. Keyinchalik ishlab chiqilgan Intel protsessorlarida, jumladan 
Intel 8088 va Pentium 4 protsessorlarida ushbu registr - 
bayroqlar registri
deb atalgan. 
Buyruqlar registri 
(Instruction Register
- IR
)
va buyruq deshifratori, 
buyruqni qabul qilish va deshifratsiyalash uchun ishlatiladi. Buyruq 
xotiradan o‘qilganida, uning buyruq kodidan iborat bo‘lgan birinchi bayti 
buyruqlar registriga kelib tushadi. Keyin esa bu kod deshifratorga uzatiladi. 
Deshifrator - boshqarish sxemasi va φ
1
, φ
2
sinxrosignallari bilan birgalikda, 
protsessorning ichki qismlariga tegishli boshqarish signallarini, hamda 
protsessordan tashqariga chiquvchi boshqarish signallarini shakllantiradi. 
Har qanday kompyuterda dastur buyruqlarini bajarilishini 
fizik jihatdan 
ta’minlash
, uning shinalari orqali uzatiladigan 
boshqarish signallari
yordamida amalga oshiriladi. 
Boshqarish sxemasida protsessorga kiruvchi 6-ta va undan chiquvchi 
6-ta boshqarish signallari mavjud. 
Protsessorga kiruvchi boshqarish signallari: 

---

83 
-