O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti pedagogika instetuti «tillar» fakulteti

Azimut bilan gorizontal burchak o‘rtasidagi munosabat.
Bir nuqtada tutashgan 
ikki chiziqning azimutlari ma’lum bo‘lsa, shu chiziqlar orasidagi burchakning 
qanchaga teng ekanligini aniqlash mumkin. Masalan, 32-
a
shaklda OM chizig‘ining 
azimuti (A
om
) va ON chizig‘ining azimuti (A
ON
) o‘lchangan bo‘lsa, bu ikki chiziq 
orasidagi burchak 

: 

= A
ON 
- 
A
om 
bo‘ladi. 
Demak, chiziqlar yo‘nalishining azimutini o‘lchash yo‘li bilan ular orasidagi 
burchakni topish uchun 

burchakka nisbatan o‘ng tomonda joylash gan chiziq 
azimutidan chap tomonda joylashgan chiziq azimutini aniqlash ke rak. Bu quyidagi 
formula bilan ifodalanadi. 

---


= A
o’ng
– A
chap
. 
Agar o‘ng tomondagi chiziqning azimuti chap tomondagi chiziqning azi 
mutidan kichik bo‘lsa (32-b shakl), o‘ng tomondagi chiziq azimutiga 360
0
qo‘shib, 
undan chap tomondagi chiziq azimutini ayirib, bu ikki chiziq orasidagi burchak 
topiladi. Bunda burchak quyidagicha aniqlanadi: 

= A
o’ng
+ 360
0 
– A
chap
. 
Bir-biriga tutash bir necha chiziqlar orasidagi o‘ng tomonda joylash gan 
burchaklar (33-shaklda

2
va

3
) hamda boshlang‘ich chiziqning azimuti (masalan, 
A
1-2
) ma’lum bo‘lsa, qolgan chiziqlar azimutini (A
2-3
va A
3-4
) aniq lash mumkin. 
Agar chiziqlar yo‘nalishidan o‘ng tomondagi burchaklar

2
va

3
o‘lchangan 
bo‘lsa, 2-3 va 3-4 chiziqlarning azimutlari ya’ni A
2-3
va A
3-4 
ni aniq lash mumkin. 
To‘g‘ri va teskari azimutlar o‘rtasidagi munosabat asosan quyidagicha yozilish 
mumkin: 
A
2-3
+

2
= A
2-3 
+180
0
A
3-4
+

3
= A
3-4 
+180
0 
Bundan: 
A
2-3
= A
1-2 
+180
0
– 

2
A
3-4
= A
2-3 
+180
0
–

3
Agar chiziqlar yo‘nalishidan chap tomondagi burchaklar (

’
2
va

’
3
) o‘lchangan 
bo‘lsa A
2-3
va A
3-4
quyidagiga teng bo‘ladi:
A
2-3
= A
1-2 
–180
0
+

’
2
A
3-4
= A
2-3 
–180
0 
+

’
3
Demak, chiziqlar yo‘nalishidan o‘ng tomondagi burchaklari o‘lchangan bo‘ 
lib, azimuti berilgan chiziqa tutash ikkinchi bir chiziqning azimutini aniq lash uchun, 
ma’lum azimutga
180
0
qo‘shib, undan o‘ng burchak ayriladi. Chap bur chak 
o‘lchangan bo‘lsa, azimutdan 1800 ni ayirib, unga chap burchak qo‘shiladi, 
ya’ni: 
A
n
= A
n-1 
+180
0
– 

n
A
n
= A
n-1 
–180
0
+

n
Aniqlangan azimut manfiy qiymatga ega bo‘lsa, unga 360
0
qo‘shiladi. Agar 
azimut 3600 dan katta bo‘lsa, undan 360
0
ayriladi. 
Agar bir-biriga tutash bo‘lgan ketma-ket chiziqlarning birinchisini direksion 
burchagi va ular orasidagi burchaklar ma’lum bo‘lsa, qolgan chiziq larning direksion 
burchaklari ham xuddi yuqoridagidek aniqlanadi. Faqat bunda azimut o‘rnida 
direksion burchak bilan ish olib boriladi.