Sh. M. Narziyev sh. X. Kiikbonov

\
i >
4
\
V
5 7
f
E p i d e r m is
_ j f m u g iz q a tla n ti)
D e rm a
T e ri o s t i y o g '
q n t l n m i
M u s k u l l a r
I k k i n c h i d a r a ja li
chuaur kuvish
6 - rasm . Inson tanasidan tok o 'tish i natijasida tananing 3 darajali d e k tr kuyishi
Inson tanasidan o 'ta y o tg a n tok: term ik, elektrolitik, biologik ta 's irin i v a
m ehanik jaro h atlan ish olishi m um kin.
Termik ta ’sir -
teri to 'q im a sin in g hujayrasi qizish id an ku y d irish ig ach a olib 
kelishi m um kin
Elektrolitik ta ’sir
- o rg an izm n in g suyuqliklari parch alan ish i n atijasid a qonn in g
va hujayralarning kim yoviy va fizik xususiyatlari o 'z g a rilish i kuzatiladi.
Riologik ta ’siri
- tananing bioenergetik ja ra y o n i buzilishi, y a ’ni tin к 
hujay ralarn in g to 'lq in la n ish i v a tn u sh ak lam in g keskin q isq arish ig a olib keladigan 
holat. E lektr tok bilan shikastlanishni ikki turim k o 'rs a tis h m um kin elek tr ja ro h a t v a
elek tr zarb
Elektr jarohatlunishi -
insonni tanasini ayrim jo y la rin in g shikastlanishi, elek tr
kuyishi, elektr belgilari va ten n i m etallanishini k o 'rin ish la rig a ega
133

---

Inson tan asid an tok o 'tis h i n atijasid a ta n an in g qizishi - 
elektr ktiyish
deb 
ataladi. T anani ichki va tashqi qism i kuyishi m um kin. Jaro h at o lish sh aro itlarig a 
k o 'r a kontakt. yoyi va aralash k u y ish larg a ajratiladi
Teri y u zasid ag i kul yo k i oq - sariq rangli d o g 'la r elek tr b e lg ila r deb ataladi. 
Shu d o g 'la r tanani elektr o 'tk a z g ic h q ism lar b ilan tu tashgan jo y la rd a hosil b o 'la d i 
U lar k o 'p in c h a o g 'riq s iz b o 'la d i, v aq t o 'tis h i bilan o 'tib ketadi
7 - rasm . Y ashin shakldagi elek tr belgili k o 'rin ish t
T ok ta 's in d a m etallarn in g zarrach alari b o 'g 'la n ib , teri y u zasin i qoplab oladi 
L at v egan q ism in in g y u zasi g ad ir - bu d u r b o 'lib qoladi. S hu holat elek tr m etallanish 
deb ataladi B u h o lat inson tariasi uchun xatarli em as, lekin k o 'z n i m etallanishi xavfli 
b o 'la d i
8 - rasm T ok ta sirida ter yuzasini elektr m etallanishi
Y u q o rid a ay tilg an d an ta s h q a n m exanik sh ik astlan ish lar va elek tro ftalm iy a ham
elek tr ja ro h a tla n ish ig a kiradi. T ok o 'tis h i v aq tid a m u sh ak lam in g keskin qisqarishi 
n atijasid a teri, qon to m irla n va n ervlari y o rilish ig a, su y ak larn i sin ish ig a va 
to b iq larn in g ch iq ish ig a sabab b o 'la d i. Y o y d an ch iq ay o tg an u ltrab in afsh a nurlari 
natijasid a k o 'z n in g sham ollashi elek tro ftalm iy a deb aytiladi
134

---

E lektr tokni ta s in n a tija s id a tirik to 'q im a la rn in g to 'lq in la tib m ushaklam i 
keskin q is q a rtin sh ig a olib k elad ig an h o lat elek tr zarb deb ataladi O dam ni tok u n sh
holati to ‘rt d arajad a baholanacli:
I 
- d arajad a o d am h u sh id an ketm agan h o ld a y eq ilib tushishi, m ushaklam i 
q isq artirish ig a olib keladi;
IT - darajada o d am n in g n afas olishi va y u rak fao liy atig a t a ’sir etilm agan holda 
h u shdan ketish;
III - d arajad a nafas va y u ra k fao liy atig a t a ’sir etilgan h o ld a h u shdan ketish;
IV - d arajad a elek tr sh o k , qon aylam shi va n afas olish to 'x ta b , klinik o 'lim y u z 
beradi.
K linik o 'lim - bu o d a m n in g tirik v a o 'lim o rasidagi holati, shu ho latid a yurakni 
faoliyati v a nafas olishi to 'x ta y d i, insonda hech qanday hayot alo m atlan sezilm aydi 
K linik holati 6-8 m inut d av o m etadi. Shu d a v n d a hech q anday y o rd a m berniagan 
taq d ird a m iya hujayralari parch alan ib q ay taiilm as-b io lo g ik o 'li m g a o 'ti b ketadi