Say d u lla m irzayev

Tinsiz jangu jadal bilan о 'tdi hayotim,
Balki qancha umrlarga zomin b o 'Iganman.
Oxiratda etagimdan tutmasmi ular?
«Sohibqiron» she’riy dramasida Turkistonning mashhur va 
aziz avliyosi Ahmad Yassaviy obrazi ham yaratilgan. Yassaviy 
buyuk m u tafak k ir sifatida cheksiz ixlos va h u rm at bilan 
tasvirlangan. Amir Tem ur X itoyga yurish qilishdan oldin 
Turkistonga borib Yassaviy maqbarasini ziyorat qiladi, ulug‘ 
avliyodan oq fotiha olmoqchi bo‘ladi. Asarda bu voqea g‘oyat 
ta ’sirli va dramatizmga boy qilib aks ettirilgan. Dramaturg bu 
sahnada qabrda yotgan Yassaviy hazratlari ruhini jonlantirib,
394

---

uni Amir Temur bilan muloqot qildiradi. M uloqotda Ahmad 
Yassaviy sohibqiron savollariga javoban:
N iyat qancha jozibali bo ‘Isa ham, Temur,
Qilich bilan murod hosil bo ‘Imog ‘i gumon,
—
deydi.
Bu javob dramaning leytmotivi sifatida aks-sado beradi. Zero, 
dram ada umuman urush va qon to ‘kishlar m a’qullanmaydi. 
Aksincha, chigal muammolar o‘zaro kelishib, maslahatlashib tinch 
yo‘l bilan hal qilinishi lozim degan g‘oya olg‘a suriladi.
A sarda Amir Tem ur obrazi bilan birga, sulton Boyazid, 
Bibixonim, Amir Husayn, Ahmad Yassaviy kabi timsollar ham 
jonli va ishonarli qilib yaratilgan. Bunda ruhiyat tahlilidan 
o ‘rinli foydalanilgan.
«Sohibqiron» dramasining g‘oyaviy mazmuni va obrazlar 
talqinida, asar sujeti va kompozitsiyasida qusur bo‘lmaganidek, 
un d a k o n flik t va dram atizm m uam m osi ham t o ‘g ‘ri hal 
qilingan. Dramaturg asar konfliktini keng va teran aks ettirgan. 
Binobarin, asar konflikti yaxshilik bilan yomonlik, adolat bilan 
adolatsizlik, insof bilan insofsizlik, poklik bilan nopoklik, 
m ardlik bilan q o ‘rqoqlik, sadoqat bilan xoinlik o ‘rtasidagi ' 
tafo v u t va kurash asosiga qurilgan. D ram a tili sodda va 
xalqchil, qisqa va lo‘nda. U nda chuqur mazmunli va obrazli 
baytlar ko‘p va ular m a’lum bir maqsadni ko‘zlab joy-joyida 
ishlatilgan.
Shunday qilib, Abdulla Oripov asarlari chuqur hayotiyligi, 
falsafiy teranligi, jozibadorligi, shoirona fikr-mushohadalarga 
boyligi bilan ibratlidir. Shoir she’rlari va dostonlari til va badiiy 
m ahorat jihatidan ham namunalidir. Shoir asarlarining tili boy, 
ixcham, serjilo va ravon. U lar mavhumlikdan, noaniqlikdan, 
yaltiroqlik va «qizil so‘z»likdan xoli b o iib , jonli xalq tili 
boyliklari, hik m atlar bilan bezalgan. B inobarin, xalqona 
so d d alik va c h u q u r m a zm u n d o rlik A b d u lla O rip o v
she’riyatining asosiy xususiyatini tashkil etadi.
Abdulla Oripov o ‘z asarlarining badiiy mukammalligini 
t a ’m inlashda qofiya va vazn im ko niy atlarid an m ohirona
395

---

foydalanadi. Barmoq, aruz va sarbast vaznlarida yetuk asarlar 
yozib, rang-barang she’riy ohanglar yuzaga keltiradi.
Abdulla Oripov — mohir tarjimon. U Pushkin, Shevchenko, 
Nizomiy Ganjaviy, Qaysin Quliyev singari shoirlarning bir 
qancha she’rlarini yuqori saviyada tarjima qilgan. Ayniqsa, 
Dantening mashhur «Ilohiy komediya» asarini o ‘zbek tiliga 
o‘girib, xayrli ishni muvaffaqiyat bilan bajargan. Abdulla Oripov
— buyuk shoir. Uning asarlari xalqimizning milliy boyligidir.
Abdulla Oripovning m ehnatlari hukumatimiz tom onidan 
munosib taqdirlangan. U1990-yili « 0 ‘zbekiston Xalq shoiri», 
1998-yili esa « 0 ‘zbekiston Qahramoni» unvonlariga sazovor 
bo'lgan.

---