Bolalar jismoniy tarbiyasi

Ertalabki badantarbiya vazifalari quyidagilar hisoblanadi: 
-odamning jismoniy holatiga xos bо‘lgan mezonlar bо‘yicha uning 
salomatligiga oid model kо‘rsatkichlarini normallashtirib turish; 
-jismoniy yuklamalarni meyorga solib turish; 
-sihat-salomatlikni model darajasiga kо‘tarishga erishish va uni saqlab turish 
uchun unga optimal darajada ta’sir kо‘rsatuvchi mashqlarni tanlash bilan bog‘liq 
tadbirlar.
Ertalabki 
badantarbiya 
mashqlariga 
о‘rgatishning shart-sharoitlari. 
Badantarbiya mashqlariga о‘rgatishninng shart-sharoitlarini yaratish birnechta 
sharoitlarni о‘ziga qamrab oladi. Buning ostida tarbiyachining tayyorgarligi va har 
xil metodik va texnik vositalarni qо‘llashi nazarda tutiladi. Bunda tarbiyachi 
о‘rgatayotgan mashqlarini chuqur va mukammal bо‘lishi lozim. О‘rgatish oldidan 
tarbiyachida ishning rejasi bо‘lishi shart. Uning ichida harakatlar ketma-ketligi aks 
etishi lozim. Tarbiyachi har bir bolaning о‘ziga xos sifatlari hamda mashqlarning 
bajarilish sharoitlarini bilishi kerak. Kо‘pincha, mashqlarni о‘rgatayotganda 
tarbiyachi tayyor tekshirilgan о‘rgatish usullarini ishlatadi. Bunda о‘rgatish 
usulining modelini aniqlash kerak. Mashqlarni о‘rgatish vaqtida tarbiyachining 
harakati katta ahamiyatga ega. Bolaning harakatini e’tibor bilan kuzatib, uni har 
doim baholab turishi zarur, kerakli vaqtda bolaga yordam berib, mashqlarning 
bajarilishini yengillashtirishi, agar qiyinchiliklar tug‘ilsa, xatolarni tо‘g‘rilashi 
lozim. О‘rgatish jarayonini shu tarzda boshqarish, tarbiyachi tomonidan amalga 
oshiriladigan ijodiy jarayon sanaladi va pedagogik maqoratni talab qiladi. 
7.3.Mashg‘ulotlar jarayonida jismoniy daqiqalarni о‘tkazish. 
 Jismoniy daqiqalar
(qisqa muddatli jismoniy mashqlar) о‘rta, katta va 
tayyorlovchi guruhlarida mashg‘ulotlar о‘rtasidagi tanaffusda, shuningdek, dars 
jarayonining о‘zida о‘tkaziladi.

---

77 
Jismoniy daqiqaning ahamiyati bola faloliyati va holatini harakat faolligi 
orqali almashtirishdan iborat bо‘lib, u charchoqni yozadi, bolaning emotsional 
ijobiy holatini tiklaydi. 
Agar bola mashg‘ulot jarayonida nisbatan harakatsiz turib qolsa toliqish 
yuzaga keladi. Toliqish bir xil ish, shuningdek, mashg‘ulot yuklamasining buzilishi 
tufayli kuchayib boradi va bolalar e’tiborining susayishiga olib keladi. Mazkur 
holat bosh miya pо‘stlog‘ida rivojlanadigan tormozlanish va bolada о‘quv 
materialini о‘zlashtirish qobiliyatining susayishi bilan izohlanadi. Natijada, 
chalg‘iy boshlaydi, uning diqqat faolligi, idroki susayadi. Bu belgilarning barchasi 
faoliyatni о‘zgartirish zarurligini kо‘rsatadi. 
Tadqiqotlar shuni kо‘rsatadiki, xatto 6 yoshli bolalar ham 20 daqiqagina 
nisbatan harakatsiz diqqatni jamlab tura olar ekanlar, mazkur muddatdan sо‘ng esa 
toliqish yuzaga kelganligi bois, ular bilimlarni yaxshi о‘zlashtirish va 
kо‘nikmalarni egallashga qodir bо‘la olmaydilar. 
Jismoniy mashqlarni bajarish mushak ishini faolashtiradi, bu о‘z navbatida, 
qon aylanishini kuchaytiradi va oqibatda yurak ishining, nafas olishning 
intensivligini oshiradi, miyaning qon bilan ta’minlanishini faollashtiradi. Bularning 
hammasi birgalikda bola psixikasi emotsional – ijobiy holatining shakllanishiga, 
diqqat hamda aqliy faoliyat va umumiy jismoniy holatning oshishiga ta’sir qiladi.
Charchoq yо‘qoladi, bola dam oladi va yana ishtiyoq bilan shug‘ullana boshlaydi. 
Jismoniy daqiqalar tarkibiga 10-15 marta sakrash, 10-12 marta chо‘qqayib 
о‘tirish yoki turgan joyida yugurish (30-40 sekund) kiradi. Jismoniy daqiqalar о‘z 
ichiga yelka kamari va qо‘llarga mо‘ljallangan 2-3 ta mashq, tortilish, egilish va 
gavdani burish mashqlarini qamraydi. Jismoniy daqiqalar 2-3 daqiqa davom etadi.