Bolalar jismoniy tarbiyasi

Yugurish 
u ham tayanch momentlarining yuzada almashinib turishi bilan 
bajariladigan sikllarning takrorlanishi, oyoqlarning navbatma-navbat oldinga 
kо‘chirish, qо‘llar oldinga kо‘chirish, qо‘llar harakatining uyg‘unligi bilan 
xarakterlanadi. Yugurish chog‘ida yuguruvchining ikkala oyog‘i yerdan uzilganda 
parvoz fazasi mavjud bо‘ladi. Parvoz momenti kishining yugurish tezligini 
oshiradi, inersiya ta’sirida bо‘shashtirilgan mushaklar bilan oldinga harakat 
qilishga imkon bergan holda qadamni uzaytiradi. Yugurish paytida kuch sarfi 
oshadi, shuning uchun nafas olish hajmi, qon aylanish, gaz almashish tezligi ortadi. 
Yugurish bola ikki yoshga yetganda shakllanadi va uch yoshga yetganda о‘z 
takomiliga yetadi. 2,5 – 3 yoshli bolaning yugurishi mayda qadamligi bilan 
xarakterlanadi. oyoqlab emaklash, tik devor, (gimnastika devori), narvon, arqonli 
narvoncha, kanat va langarchо‘pga tirmashib chiqish. 
Yugurish kо‘nikmasini dastlab о‘zlashtirayotganda ular notekis, qiyin 
qadam tashlab yо‘nalish yaxshi rioya qilmay yuguradilar. О‘rgatish natijasida 
tо‘g‘ri yugurish belgilari mustahkamlana boradi: parvoz holatida gavda oldinga 
biroz egilgan, bosh kо‘tarilgan, qо‘llar tirsaklardan bukilgan, qо‘l va oyoqlar 
harakati muvafiqlashgan bо‘ladi. Bolalarda yugurish sifatini takomillashtirish 
maqsadida turli xil yugurish turlaridan foydalanish mumkin: oyoq uchida yugurish, 
katta qadam tashlab yugurish, sonlarni baland kо‘tarib yugurish, musiqa ostida va 

---

42 
rtimik yugurish, signallar asosida yugurish, buyumlarni oralab va buyumlar bilan 
(arg‘amchi chambarak) yugurish, kim о‘zarga yugurish. 
Yugurish jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarida rejaga muvofiq amalga 
oshiriladi. 
1. Tez yugurish (20 metrga 2-3 marta tanaffus qilib) 
2. 80-120 metrga yurish bilan almashinib yugurish (2-4 marta) 
3. О‘nkir-chо‘nqir joylardan 400 metrga sekin yugurish. Bu ham umumiy
chidamlilikni tarbiyalashga yordam beradi 
Yugurish mashqlarining vazifasi qо‘l va oyoqlar harakatlanayotganda 
muvozanat yaxshi saqlagan holda yengil, erkin harakatlar qilishni о‘rgatishdir. 
Bolalar katta maktabgacha yoshda bir yо‘nalishda hamda bir meyorda yurish va 
yugurish kо‘nikmasini egallay biladilar. 
Bolalar olti yoshga yetganda yugurishda uchish holatini egallab olgan 
bо‘ladilar. Yugurishni takomillashtirish uchun oldingi guruhlarda egallangan 
harakat malakalari asosida turli mashqlarni asta-sekin murakkablashtirib borishdan 
foydalaniladi. 
Tizzalarni baland kо‘tarib yugurishda tizzadan bukilgan oyoq tо‘g‘ri 
burchak darajasiga kо‘tariladi va yerga yumshoq qо‘yiladi, ammo oyoq uchi 
shahdam harakat bilan qо‘yiladi. 
Keng erkin qadam bilan yurish va yugurish, harakat bir oz sekinlatilishi 
bilan harakterlanadi. Bunda qо‘l va oyoq odatdagidek о‘zaro muvofik, harakat 
qilib oldin oyoq tovoni qо‘yilib, uchiga о‘tiladi. 
Tezkorlik sifatlarini rivojlantirish uchun tezlik bilan yugurish (20 m 
masofaga) taklif kilinsa, chaqqonlik va harakat muvofiqligini rivojlantirish uchun 
mokisimon yugurish beriladi va, nihoyat, chidamlilikni rivojlantirish uchun 
belgilangan masofaga sekin va о‘rtacha sur’atda 2.5 daqiqa davomida muntazam 
yugurish qо‘llaniladi.