Suv resurslarini havzaviy rejalashtirish va boshqarish

Muzokaralar
Muzokaralar davlatlar tomonidan xalqaro nizolarni, shu jum
-
ladan, transchegaraviy suv resurslarini boshqarish bilan bog‘liq 
nizolarni hal qilish usullaridan biri sifatida qo‘llaniladi. Tegishli 
masalalar va jalb qilingan davlatlar soniga qarab muzokaralar 
ikki tomonlama muzokaralar va diplomatik yozishmalardan 
boshlab, xalqaro konferensiya darajasidagi turli shakllarda 
bo‘lishi mumkin. Muzokaralar nizolarni hal qilishning barcha 
bosqichlarida qo‘llanilishi mumkin. Manfaatlarga asoslangan 
muzokaralarda ular muhokama qilinadigan mavzular nuqtai 
nazaridan (pozitsiya) manfaatlar tomon yo‘naltiriladi. Har qan
-
day nuqtai nazar (pozitsiya) ostida ko‘plab manfaatlar yotadi, 
manfaatlarga asoslangan munozaralar esa bir qator imkoniyat 

---

182
Salohiddinov A.T., Ashirova O.A.
va ijodiy variantlarni ochib beradi. Taraflar manfaatlariga javob 
beradigan kelishuvga erishishlari uchun manfaatlar bo‘yicha 
muloqot va muzokaralar ochiq bo‘lishi kerak.
Manfaatlarga asoslangan muzokaralar eng yaxshi natijalarga 
olib kelishi mumkin bo‘lgan yo‘l hisoblansa-da, ayrim hollarda 
tomonlar bu usulni qo‘llamasliklari ham mumkin. Bunday hollar
-
da muzokaralar ko‘pincha “huquqlarga asoslangan” yoki “kuch
-
ga asoslangan” muzokaraga aylanadi. Tomonlar o‘rtasidagi mu
-
zokaralar muvaffaqiyatsizlikka uchraganda, tomonlar ularning 
huquqlari deb hisoblangan harakatlarni majburan bajarishga 
urinadilar. Bu esa oxir-oqibat sudga shikoyat qilishni anglatadi 
hamda masalani qonun ustuvor xususiyatga ega bo‘lgan qonuniy 
jarayonga olib keladi. Muzokaralar, odatda, nizolarni hal qilishda 
birinchi qadam sifatida qabul qilinadi. Agar ular muvaffaqiyatsiz 
bo‘lsa yoki tomonlar muzokaralarga kirisha olmasalar, nizolarni 
hal etishning mavjud boshqa vositalariga murojaat qilinadi. 
Bunday vositalar neytral uchinchi tomon ishtirokiga asoslanadi.
Maslahatlashuv
Muzokara 
turlaridan 
biri 
maslahatlashuvlardir. 
Maslahatlashuvlar an’anaviy ravishda odatiy holga aylangan, 
lekin ular shartnomada institutsional mexanizm doirasida 
yoki nizolarni hal qilish tartibida ham aks ettirilishi mumkin. 
Maslahatlashuvlarni odatda turli darjadagi rejalangan, shu
-
ningdek umumiy bo‘lgan suv ob’yekti havzasida joylashgan 
boshqa davlatlarning manfaatlariga ta’sir ko‘rsatishi mumkin 
bo‘lgan tadbirlar bo‘yicha o‘tkazish ko‘zda tutiladi. Tomonlar 
o‘rtasida “avvalgi o‘tkazilgan maslahatlashuvlar” manfaatdor 
tomonlarga taklif etilayotgan faoliyatning suvdan foydalanishga 
ta’sirini birgalikda muhokama qilish va baholash imkonini bera
-
di. Nizolarning oldini olish mexanizmi sifatida maslahatlashuv, 
odatda, loyihani rejalashtirishdan avval loyihani asoslash va 

---

183
SUV RESURSLARINI HAVZAVIY REJALASHTIRISH VA BOSHQARISH
amalga oshirish uchun imkoniyat yaratadi. 
1997-yilgi xalqaro suv konvensiyasida maslahatlar o‘tkazish 
tavsiya etiladigan o‘nlab holatlar keltirilgan. Nil daryosi havzasi 
tashabbusi deb nomlanadigan ko‘p tomonlama jarayonda ham 
turli yo‘nalishdagi va norasmiy xususiyatga ega bo‘lgan bir qan
-
cha maslahatlashuvlar namunalari berilgan. Jarayon Nil daryosi 
havzasidagi ekspertlarni, shuningdek, xalqaro va tashqi yordam 
agentliklarini (donorlarni) birlashtiradi va mintaqa mamlakat
-
lariga havzaning suv resurslariga doir rejalar haqida fikr al
-
mashish imkonini beradi.